Als we – de mensheid – zo doorgaan zijn we de race tegen de tijd om ernstige klimaatverandering te voorkomen aan het verliezen. We boeken meer vooruitgang dan ooit, maar het blijft too little, too late. Mensen veranderen hun leefwijze niet, nieuwe technologieën worden te langzaam ingevoerd en overheden grijpen te zacht in. Ondanks mooie verdragen. De meeste klimaatmodellen lopen achter en de effecten van bevolkings- en welvaartsgroei in Afrika, India, China en andere zich ontwikkelende landen gaan alles nog een stuk erger maken. De apocalyptische doemdenker dr. Guy McPherson beweert dat we niet meer kunnen voorkomen dat we binnen een generatie bijna allemaal zullen omkomen, omdat de snel toenemende hoeveelheden methaangas die rondom de noordpool uit de grond komen een vele malen groter broeikaseffect dan CO2 beginnen te hebben. Daar is in de meeste voorspellingen ook nog geen rekening mee gehouden. Kortom: is er nog hoop?
Laten we aannemen dat klimaatverandering inderdaad door steeds meer CO2 in de dampkring komt. Als de huidige trends doorzetten, wat gebeurt als we doorgaan zoals we nu doen, dan is ruwweg tegen het einde van deze eeuw een gemiddelde opwarming van enkele graden een feit. Wie ouder is dan een jaar of 30-40 en zich zomers en winters uit zijn/haar jonge jaren herinnert weet dat het weer in Nederland veranderd is. En eigenlijk hoor je waar je in de wereld ook komt hetzelfde.
Ook de statistieken van het KNMI en andere gerespecteerde – en oude – weerinstituten in de wereld zijn duidelijk: het klimaat is veranderd en als dit doorgaat wordt het in het meest gunstige geval erg vervelend. Het wordt langzaam warmer, maar het weer wordt vooral ook steeds heftiger. Stormen, regenval, droogtes, bosbranden, temperatuurwisselingen, zeestijging, dus mislukte oogsten, verzilting, overstromingen, woestijnvorming, ziekten, honger, vluchtelingen en oorlogen. Wie nu geboren wordt gaat het zoals het er nu uitziet waarschijnlijk allemaal meemaken – volgens de huidige levensverwachting.
Het is zeker zo dat er steeds sneller wordt overgeschakeld op schonere energieopwekking, dat er steeds meer (energie) wordt bespaard, gerecycled en verspilling wordt tegengegaan. Het gaat echter zo langzaam. In (Noord-)Europa wordt goede vooruitgang geboekt, maar we zijn eigenlijk de enige. De wereldbevolking groeit hard, terwijl energiegebruik en consumptie per persoon in de zogenaamde Derde Wereld voorlopig nog lijken te blijven toenemen. In optimistische scenarios stabiliseert de uitstoot van C02 in de atmosfeer in het midden van deze eeuw. Tot nu toe zijn optimistische scenario’s niet vaak uitgekomen. De toename van methaan in de lucht door de ontdooiende permafrost is nog niet in volle omvang in de scenario’s meegenomen. Het zou dus best kunnen zijn dat we de komende decennia in de race tegen de klok veel harder moeten gaan rijden om te voorkomen dat klimaatverandering onbeheersbaar en voor ons onomkeerbaar wordt.
Abrupte klimaatverandering, enkele graden opwarming binnen een paar decennia, zou de hierboven beschreven doos van Pandora echt openen. Dan worden vele gebieden gebieden op aarde, vooral de (w)armste, simpelweg onbestuurbaar of onbewoonbaar. McPherson gaat misschien wel erg ver, maar jarenlange noodtoestanden in vele delen van Afrika, het Midden-Oosten, Zuid- en Zuid-Oost-Azië behoren helaas tot de reeële mogelijkheden.
Het is vreemd, maar eigenlijk bieden hele oude en hele nieuwe ideeën hoop. In de jaren 70 werd door de eerste generatie milieuactivisten, die nog niet eens zozeer aan klimaatverandering, maar eerder aan vervuiling van lucht, water en land dachten, een drieledig concept gehanteerd: reduce, re-use and recycle. Van de drie is het derde hippie-ideaal nog het meest – maar ook slechts in beperkte mate – aangeslagen. Recycle werd niet alleen als laatste geplaatst omdat het als laatste in de levenscyclus van een voorwerp voorkomt. Het heeft ook het kleinste effect. Reduce, dus dingen simpelweg niet doen, niet kopen, niet (laten) maken, meer in het algemeen versoberen van ons leven heeft potentieel een enorm effect op energie- en grondstofgebruik. Alles wat je niet doet is honderd procent winst voor het milieu.
Helaas strookte dit idee zeer slecht met de neoliberale, hedonistische en kapitalistische, consumptie-aanwakkerende storm die ons sinds de jaren 1980 nog steeds teistert. Wie echter voor zichzelf eens een lijstje maakt waar hij of zij zonder zou kunnen zonder dat dit echt ernstig wordt, beseft dat reduce klimaatverandering enorm tegen kan gaan. Minder (rund)vlees en minder vliegreizen zijn de meest bekende voorbeelden, maar zo zijn er honderden dingen die een gemiddelde Nederlander kan missen, verminderen of tenminste met betere alternatieven vervangen. Geen sap of cola, maar gewoon kraanwater. Niet meer 10, maar 3 paar schoenen in de kast. Modereclames negeren en niet naar je vriend(inn)en luisteren. Geen huisdier meer, niet meer roken en zuipen. Liever lekker vroeg naar bed dan helemaal gaan stappen in Amsterdam. Lifestyle is de grootste bedreiging voor het klimaat en de mensheid. Met wat moed en doorzettingsvermogen zouden we een generatie lang elk jaar onze (CO2-)uitstoot een (paar) procent kunnen terugbrengen.
Voor wie dat niet kan opbrengen is er nog een andere bron van hoop. De technologie om simpelweg CO2 en andere broeikasgassen uit onze lucht te gaan filteren en weer (onder de grond) op te gaan slaan gaat snel vooruit. Niet goedkoop, maar wel erg effectief. Enige vraag is hoe snel dit soort zuigers op grote schaal zullen worden geproduceerd, gekocht en gebruikt. Maar wie geld genoeg heeft om voor de lange termijn te investeren: dit zou best wel eens voor een paar eeuwen een nieuwe, omvangrijke industrietak kunnen worden. Zelfs als we binnen enkele decennia het punt gaan bereiken dat we niet méér CO2 dan daarvoor uitstoten, dan nog gaat het decennia duren voordat we geen CO2 meer uitstoten. Daarna zullen we om terug te keren naar een historisch normaal klimaat het teveel aan CO2 ook nog allemaal uit de lucht moeten zien te halen. Daarbij, hoe minder uitstootreductie vordert, des te meer behoefte aan wegfilteren.
Met wetgeving zouden parlementen huishoudens en bedrijven langzamerhand kunnen gaan verplichten om alle uitstoot die zij – en hun voorouders of voorlopers – op hun geweten hebben zelf ook maar weer uit de lucht te halen. Misschien gaat het niet lang meer duren voordat naast windmolen- ook luchtfilterparken verschijnen. Overheden kunnen die gaan aanleggen als bedrijven en bevolking te weinig doen. Met bijvoorbeeld de helft van de BTW-inkomsten kan onze lucht ook aardig uitgezogen worden. We zullen zien.
