Zijn er te veel opiniepagina’s? En te veel ingezonden brieven rubrieken en reactiepanels, waar lezers hún opinie tegenover reeds gepubliceerde opinies plaatsen? Ik zal nooit, zelf journalist zijnde, actief voor het inkrimpen of afschaffen van podia voor opinies pleiten, maar als ik een journalistiek boek lees waar opinies in een diepe la zijn weg geborgen en ik krijg er luchtige, maar scherpe observatie voor terug, ervaar ik dat als een verademing. Vandaar dat ik zo enthousiast ben over de verhalenbundel Gelukkig nog altijd onze man in Teheran van Thomas Erdbrink. Het is een verzameling van stukken die eerder in Volkskrant Magazine hebben gestaan. Ik betrapte mezelf erop dat ik gedurende het lezen steeds één of twee verhaaltjes tegelijk las, bang om te snel door het boekje heen te razen. Een poging, dus, het moment uit te stellen waarop ik bij de laatste punt van het laatste verhaal zou aanbelanden.
In principe heeft Erdbrink (1976) alle kenmerken van een succesvolle journalist, die ons – met NRC, VPRO en vooral de New York Times als prestigieuze opdrachtgevers – gaat uitleggen hoe de wereld in elkaar steekt. En hoe we tegen Iran moeten aankijken. Dat doet hij dus niet. In een uiterst efficiënte en aimabele stijl laat hij zien in welke wereld hij leeft (Iran, dus), en hoe zijn huwelijk met de Iraanse Newsha zijn leven beïnvloedt. Het bijzondere van zijn benadering is dat hij, bijvoorbeeld, in de Iraanse toiletten evenveel aanleiding ziet om iets over het land te vertellen dan in een nieuw decreet van de ayatollah’s. En dat hij aan de hand van de soms vreemde gewoonten van zijn schoonfamilie heel subtiel iets laat zien over wat je de Iraanse ‘volksaard’ zou kunnen noemen. Hij doet dat ontwapenend. En met een sympathiek en loepzuiver oog voor de rare rituelen, die het zijn van buitenlands correspondent met zich meebrengt.
In feite is ‘Gelukkig nog altijd onze man in Teheran’ een milde opvolger van Joris Luyendijk’s steen in de vijver Het zijn net mensen, waarin frontaal werd ingehakt op de stelligheid waarmee de journalistiek, en dan vooral buitenlandse correspondenten, hun verhalen via een stand upper in de microfoon blazen. (Dit boek was zó geslaagd, dat je nog dagelijks gemopper leest van gevestigde journalisten die Luyendijk onderuit willen halen). Erdbrink schaart zich met deze bundel aan de kant van de sceptische Luyendijk. Geen stellige meningen, derhalve, maar genadeloos inzoomen op je eigen onbetrouwbaarheid en beperkingen. Dat je zelfs daarna nog relevante en informatieve verhalen overhoudt (informatiever wellicht!) bewijst hij met ‘Gelukkig nog altijd onze man in Teheran’.
Al zullen er altijd wel stemmen overblijven, die vinden dat Erdbrink meer over openbare executies moet berichten en minder over zijn bevoorrechte leventje in de hoofdstad. Dat lees ik dan wel in de sectie ‘Opinies’ of in het reactiepanel…
