De Euro-top van afgelopen week was politiek gezien een hoogstandje. Niet dat het akkoord over de aanpak van immigratie naar Europa zo veel zal opleveren, maar de minimale resultaten zijn voor alle leiders genoeg om het akkoord thuis, met droge ogen, als een succes te kunnen verdedigen. Het uitwerken zal nog jaren vergen, en het zal nog langer duren voor het enig praktisch effect zal hebben. Naar het zich laat aanzien kost het landen als Nederland wéér meer geld en maakt het akkoord dat hier wéér meer immigranten komen. In het akkoord staat vooral ook heel veel niet. Het probleem dat Europa heeft is veel groter en hardnekkiger. Mark Rutte sprak van een ‘grote stap’ die is genomen. Daar had hij bij moeten zeggen dat dit slechts één stap in een marathon is. Waarschijnlijk hebben we nog een generatie lang Euro-toppen over immigratie nodig voordat het huidige vraagstuk echt is opgelost.
Over de verdeling van de vele immigranten die inmiddels in Europa zijn en nog zullen komen, was het akkoord vooral erg vaag. Geen getallen, geen data. De harde werkelijkheid is uiteraard dat een grote groep lidstaten helemaal geen vreemdelingen over wil nemen die nu in een andere lidstaat zijn. Laten we ons er ook geen illusies over maken dat landen als Griekenland, Italië en Spanje, waar er veel binnen zijn en nog zullen komen, liever hebben dat ze doortrekken naar het noorden. De migranten gaan zelf ook liever naar Frankrijk, Oostenrijk, Zwitserland, Duitsland, Nederland en Zweden, waar het leven uiteindelijk toch beter is dan aan de Middellandse Zee. Aan de andere kant van het water zitten Libië, Tunesië, Algerije en de andere landen in Noord-Afrika uiteraard ook niet te wachten op grote massa’s immigranten Misschien zitten ze wel te wachten op het geld dat ze nu waarschijnlijk van Europa gaan krijgen om ze op te vangen, maar te veel en te grote kampen zullen ze ook niet accepteren, want die gaan onvermijdelijk zorgen voor grote binnenlandse problemen. Wie denkt dat grote, gesloten opvangcentra na verloop van jaren geen problemen opleveren zou eens een boekje over bijvoorbeeld Libanon open moeten slaan. Ze hebben daar het liefst dat de migranten verder trekken richting Europa, weer terug gaan naar hun eigen land of überhaupt Libanon niet in komen.
Wat Merkel voor de top vreesde, het ‘domino-effect’ waarbij steeds meer landen grenscontroles gaan invoeren om te voorkomen dat migranten bij hén binnenkomen, is al jaren aan de gang en zal de komende jaren ondanks de top doorgaan. De Beierse CSU lijkt de volgende te zijn en wil de Duitse zuidgrens sluiten voor wie uit het zuiden komt. Duitsland kom je aan de oostzijde al niet meer uit, maar de westkant is nog open, hoewel de Fransen en Belgen incidenteel zwaarder controleren. In het noorden voorkomt Denemarken al dat migranten daar Duitsland verlaten, al was het op doorreis naar Noorwegen of Zweden. Wie als laatste land grenscontroles invoert is simpelweg de pineut, vooral ook omdat in alle Europese landen de binnenlandse druk vanuit de bevolking op immigranten om te vertrekken de laatste jaren steeds groter wordt. De nieuwe Italiaanse regering verkondigt luid en duidelijk dat de half miljoen immigranten daar moeten vertrekken, dus intensiveren de Fransen hun grensbewaking en krijgen de Beieren het benauwd. Wordt het de twee miljoen immigranten in Frankrijk en Duitsland te moeilijk, dan kunnen ze eigenlijk alleen nog naar België en het werkelijk erg gave landje waar wij nu nog rustig wonen. Over vijf jaar staat van Zuid-Libië tot Zuid-Denemarken overal grenspolitie en staan overal grenshekken. Nederland mag kiezen of het het risico wil lopen het laagste punt te worden of dat het toch maatregelen treft om dat te voorkomen.
Waar de top ook geen concrete afspraken over heeft gemaakt zijn uitzettingen van de inmiddels miljoenen migranten die de laatste jaren zijn binnengekomen. Ja, in het Dublin Verdrag staat dat ze terug moeten naar het eerste land waar ze Europa in zijn gekomen. Maar nee, de Grieken, Italianen en Spanjaarden gaan ze geen asielstatus geven. Nu wordt gezegd dat 60 – 90 % van de immigranten om economische redenen uit eigen land is vertrokken, terwijl de ‘echte’ Syrische vluchtelingen na het oversteken van de Turkse grens al in een veilig land waren. In delen van Afghanistan en Somalië valt ook nog best een redelijk bestaan op te bouwen. Omdat geen land ‘hun’ immigranten echt lang wil hebben wordt steeds scherper gesteld dat eigenlijk bijna niemand bij de passage van de grens nog vluchteling was. Wie al in het noorden van Europa is zal in het zuiden waarschijnlijk niet meer worden opgenomen, ook niet als we daar de Grieken of Italianen nu geld voor geven. Die willen vooral geld voor wie daar nu al is en die ze niet ‘weggepest’ krijgen. In een land als Italië of Griekenland (sommige eilanden) leiden de immigranten al tot teveel binnenlandse problemen. Lidstaten zullen dus zelf hun uitzettingen moeten doen en daarvoor ook zelf de kosten moeten dragen, want op de Euro-top is niet afgesproken daarbij te helpen. De herkomstlanden willen hun emigranten uiteraard niet terug, daarvoor zullen we ze nog decennia moeten betalen, wat hen ook weer een motief geeft hun grenzen naar het noorden niet al te goed te bewaken, waardoor er meer ‘vluchten’ en waarvoor we ook weer zullen moeten betalen. Het lijkt er op dat we de komende generatie een fikse stroom mensen heen en weer gaan vervoeren. Geen enkele Europese politiek leider zal durven zeggen hoeveel ons dit de komende decennia gaat kosten, maar reken maar eens een paar miljoen retour bustickets Rome – München, Athene – Parijs of Malaga – Amsterdam uit.
Ook als wel wordt uitgevoerd wat op de Euro-top is afgesproken om de oversteek vanuit Noord-Afrika naar Italië moeilijk te maken en de maatregelen over een paar jaar ook nog effectief blijken, dan nog zullen vele kansloze migranten Europa in weten te komen. De kustwachten en havenautoriteiten van Noord-Afrika kunnen ook niet alles. Hoeveel migranten onder hun ogen toch nog zullen worden weggesmokkeld valt niet te voorspellen, maar 100% controle en beheersing bestaat niet. De kusten van Noord-Afrika en die van Zuid-Europa zijn zo lang, de Middellandse Zee is zo groot en er varen zoveel schepen – ook onder de radar – dat het altijd mogelijk zal zijn om ongemerkt met een eigen bootje over te steken of migranten mee te smokkelen. Ondertussen maken wij ons in Europa wel afhankelijk van de medewerking van de machthebbers in Noord-Afrika, die er belang bij hebben af en toe de grenscontroles te verslappen om de prijs voor hun medewerking zo hoog mogelijk te houden. Van tijd tot tijd zullen er ook leiders ons helemaal niet gunstig gezind zijn. Erdogan, bijvoorbeeld, wordt nu betaald, maar dreigt met regelmaat niet meer mee te werken aan het zwaktebod dat we de ‘Turkije-deal’ zijn gaan noemen. Die deal is nauwelijks af te dwingen en het zou niemand echt moeten verbazen als Erdogan of zijn opvolger een keer daadwerkelijk de migratiesluizen weer open zou zetten, al was het maar om zijn aartsvijand Griekenland te treffen.
Helaas heeft Europa aan haar zuidkant geen landgrenzen met haar buurlanden – zoals de Verenigde Staten die voor een groot deel wel heeft – anders zouden de Grieken, Italianen en Spanjaarden daar al lang grenshekken hebben staan. Dan zouden ze nu niet zoveel immigranten binnen hebben en voor hun binnenlandse veiligheid niet afhankelijk zijn van Erdogan en de uitkomst van conflicten in landen als Libië. Technisch is het mogelijk om op zee een niet makkelijk doordringbare grensbarrière aan te leggen, maar dat kost miljarden – wat wellicht wel minder is dan een generatie lang migranten opvangen, rondvaren, rijden en vliegen, kustwachten te laten varen, Erdogan’s af te kopen en half Afrika economisch op te peppen.
Waar de Euro-top zich al helemaal niet aan wilde wagen is het probleem van de assimilatie van immigranten. Een groot deel van de migranten gaat niet terug, zoals blijkt uit vele historische onderzoeken. Ze willen niet terug en als hun asielverzoeken binnen de termijn worden afgewezen verdwijnen velen in de illegaliteit of naar buurlanden. In veel Europese landen wordt ééns in de zoveel jaar een generaal pardon afgekondigd, wat veel migranten weten en waar ze in de illegaliteit op wachten. De assimilatie van de grote stromen immigranten van de afgelopen vijftig jaar en de aanpassing van tweede en derde generatie niet-westerse allochtonen is maar beperkt gelukt en er is geen reden te geloven dat de grote groepen die de afgelopen jaren zijn gekomen ineens wel snel perfecte kopietjes van Europeanen zullen worden. De groep die ongetwijfeld nog hierheen gaat komen, al dan niet illegaal, zal voor een (groot) deel de eigen cultuur behouden, in ieder geval voor enkele generaties. Velen willen niet veranderen en vooralsnog dwingen we ze ook niet echt om dat wel te doen. De spanningen die dat zal opleveren zullen nog vaak genoeg op de agenda van Europese topontmoetingen staan. Effectieve beheersing van de eigen (binnen)grenzen, dus vooraf eerst zelf bepalen wie er uit een buurland naar binnen mag, kan toename van de polarisatie voorkomen. Hoe sneller de binnengrenzen in Europa dichtgaan, des te kleiner spanningen worden gehouden. Hoe eerder dat wordt beseft, hoe beter. Met een paar duizend man en een extra rijbaan op elke snelweg die over onze grens gaat kan voor wie in Nederland woont veel ellende worden voorkomen.
