Na het oplossen van de kerstcrisis, kwam Nieuwe Revu met de aankondiging dat het kabinet alsnog zou gaan vallen. Anonieme bronnen zouden dat aan het weekblad hebben gemeld. Iedereen die hierom lacht weet: Nieuwe Revu is niet het enige medium dat nieuws doorzet op basis van vage, anonieme bronnen. Het blad is bijvoorbeeld in het goede gezelschap van ‘kwaliteitskrant’ Trouw. Het gisteren gepubliceerde onderzoek naar de artikelen van Perdiep Ramesar laat dat goed zien.
Anonieme bronnen komen in de journalistiek regelmatig voor, maar ze zijn door Ramesar besmet geraakt. Er doet zich een interessante inconsistentie voor: in politiek Den Haag komen anonieme bronnen aan de lopende band voor en doet niemand daar echt moeilijk over, maar als je als journalist op straat verslag doet van allerlei gebeurtenissen of interviews houdt met gewone burgers, zijn die anonieme bronnen plotseling problematisch geworden want ‘niet-traceerbaar’.
De grappen over Nieuwe Revu zijn begrijpelijk, maar ook opmerkelijk. De afgelopen dagen was er rond de kerstcrisis nauwelijks echt nieuws. Er waren veel overleggen achter dichte deuren en journalisten konden niet veel meer doen dan wachten. Als er eindelijk politici naar buiten kwamen, deden ze om begrijpelijke redenen nietszeggende uitspraken. Dit weerhield journalisten er niet van op basis van anonieme bronnen uitspraken te doen over de situatie (voorbeeld). Die bronnen zijn voor burgers niet-traceerbaar.
Zijn anonieme bronnen in Den Haag geaccepteerd? Kijk in een willekeurig artikel wie er uitspraken doet en je komt ze elke keer weer tegen. Passages als: “bronnen bij de PvdA” en “binnen de VVD” komen telkens terug. De logica van deze werkwijze ligt voor de hand: politici praten helemaal niet als ze niet anoniem opgevoerd kunnen worden. En zo ontstaat een vaag circuit waarbinnen niet duidelijk is wie wat precies vindt of gezegd heeft, maar wat wel als ‘waarheid’ de media haalt.
Politici kunnen als ze toch niet vermeld worden alles bij elkaar liegen, want ze komen ermee weg. Maar de journalist die het opschrijft liegt niet, want er was immers een bron. De PvdA wist op deze manier haar twee afvallige Kamerleden Kuzu en Öztürk genadeloos neer te zetten als geradicaliseerd, zonder dat we weten of dat echt klopt. Als genoeg anonieme PvdA-ers deze interpretatie aan genoeg journalisten vertellen, wordt het alsnog ‘waar’. Maar de bronnen blijven voor burgers niet-traceerbaar.
Perdiep Ramesar werkte ook in Den Haag, maar liep vooral op straat en praatte met gewone burgers. Ten minste, dat is wat hij altijd beweerde te doen. Inmiddels bestaan er vragen over ongeveer alle artikelen die hij ooit schreef. Trouw liet een onderzoek doen naar zijn werk. Daaruit komt eigenlijk maar één harde conclusie: in de artikelen van Ramesar worden personen opgevoerd met een niet-bestaande naam. Zo gaat een artikel over een werkloze afgestudeerde van de Haagse Hogeschool, terwijl er bij die hogeschool geen student met de naam uit de krant is afgestudeerd.
Het onderzoek van Trouw is uitermate zwak: er worden maar weinig artikelen onderzocht en of de verhalen Ramesar feitelijk onjuist zijn blijft onduidelijk. Dat is namelijk niet onderzocht. Er zijn wel allerlei vermoedens omdat Ramesar nooit vermeldde dat hij met pseudoniemen werkte en daarmee de indruk wekte dat hij echte namen vermeldde. Dat laatste deed hij zeker niet.
Trouw heeft nu artikelen teruggetrokken omdat ze “een onverklaarbaar groot aantal niet-traceerbare bronnen” bevatten. Maar vrijwel alle parlementaire verslaggeving bevat eveneens bronnen die zo’n label kunnen krijgen. De reden waarom bronnen in Den Haag ‘toch mogen’ is simpel: alle journalisten werken met dezelfde anonieme bronnen. Als iedereen op een kluitje gaat staan, hoort iedereen hetzelfde en is de informatie binnen het journalistieke netwerk min of meer traceerbaar geworden.
Hoe anders is dat als je in Haagse achterstandswijken met gewone burgers praat. Die mensen hebben natuurlijk net als politici alle reden om anoniem te willen zijn. Maar op straat loopt maar nauwelijks een journalist en dus zijn anonieme bronnen opeens ook formeel “niet-traceerbaar” geworden. Zo zal de kwestie Ramesar vooral tot gevolg hebben dat we nog minder verslaggeving van de straat zullen krijgen.
