Het leek lang onze ‘eeuwige tank’. De Centurion trad al in 1953 bij de Koninklijke Landmacht in dienst, en de laatste zwaaide pas af in 1985. Oorspronkelijk ontworpen om het tegen de Duitse Tiger met z’n 88 op te nemen, waren dit tegen 1985 al jaren T-72s met 125 mm kanonnen. Was de Centurion in 1953 misschien de beste middelzware tank in het westerse arsenaal, in 1985 was ze het al twintig jaar niet meer. Of ze moest flink gemoderniseerd zijn. De onze bleven echter op twee experimentele na, tot het laatst toe grotendeels zichzelf. Voor sommige Nederlandse dienstplichtigen die er mee moesten werken, een onbetrouwbaar kreng, voor anderen een heerlijke benzineslurpende kolos om met weemoed aan terug te denken. Met zat om aan terug te denken. Na Groot-Brittannië en Israël waren we namelijk de grootste gebruikers. De Amerikanen kochten er voor Nederland in het kader van het zich nogal in een richting bewegende Mutual Defense Aid Program (MDAP) uiteindelijk 662 (+66 genieversies).
Centurions met oudere 20 ponders tijdens oefeningen in 1966 (foto: screenshot youtube-upload van nvdrdonk)
Een tank met een motor die er zijn mocht. Deze 27 liter V12 Rolls-Royce Meteor was nagenoeg dezelfde motor als van de Spitfire, waarin het een Merlin heette. Zonder supercharger en ‘geknepen’ kwam er als Meteor 650 pk uit bij 2550 tpm. Een Meteor zoop wél voor drie Merlins, daar het een Centurion op een liter benzine slechts zo’n 180 meter ver bracht. Op een volle tank (458 liter) bedroeg het rijbereik op de weg circa 100 kilometer. In terrein de helft. De topsnelheid was met 35 km/u nogal traag. Een Centurion ging wel dóór, daar de terreinvaardigheid groot was ondanks de lage topsnelheid. Of je moest met de restricties knoeien. Voor meer Merlin zeg maar. Om bijvoorbeeld de jongens op de latere snelle (65 km/u) Leopard Is te laten zien wie er nou de oorlog hadden gewonnen.
Hoewel het Meteorblok redelijk betrouwbaar was, was de Merritt-Brown ongesynchroniseerde vijfversnellingsbak dit minder. Net als de koppeling. De mechanische betrouwbaarheid werd vanwege deze zwakkere onderdelen dan ook een toenemend probleem voor de Nederlandse Centurions. Zeker in handen van dienstplichtigen die niet altijd even liefdevol met hun spullen omgingen.
Sommige dienstplichtigen moesten het overigens tot 1963 bij mobilisatie nog met oude Sherman tanks doen daar de VS minder tanks voor ons had aangeschaft dan nodig waren voor de bestaande zware eenheden. Met onze eigen zuinigheid duurde het ook tot 1972 voor alle overgebleven Nederlandse Centurions waren uitgerust met het Britse L7-serie 105 mm kanon. De Nederlandse Mk 3 en latere Mk 5 Centurions schoten aanvankelijk met het veel minder effectieve 20 ponder (83,4 mm) kanon dat net als het 105 mm kanon (een doorontwikkelde 20 ponder) halverwege de loop een rookafzuiger kon hebben. Beide kanonnen waren volledig gestabiliseerd, wat rijdend accuraat schieten mogelijk maakte. Een afstandsmeter had of kreeg onze Centurion echter niet, hoewel er bij de opwaardering naar de Mk 5 wel een versie van de .50 werd ingebouwd als inschiet-machinegeweer (rmg) dat met ‘flash’ patronen schoot. Het Amerikaanse coaxiale .30 machinegeweer werd tegelijkertijd vervangen door een versie van de Belgische MAG.
Centurion van het cavaleriemuseum in Amersfoort (foto’s: www.cavaleriemuseum.nl)
In de zestiger jaren kwam er actieve infraroodapparatuur (IR) beschikbaar in de vorm van filters op de koplampen die alleen IR-licht doorlieten, wat de bijbehorende beeldapparatuur zichtbaar maakte. Had de tegenpartij gelijksoortige apparatuur, was je voor hen makkelijk te vinden. Reden waarom passieve nachtzichtapparatuur dergelijke IR-systemen heeft vervangen. Een andere zichtmodificatie was de toevoeging van een Xenon-zoeklicht, dat eveneens een IR-filter had. In de zeventiger jaren werden de schietbuizen voorzien van een thermische deken om eenmaal warmgeschoten de loopvervorming te verminderen.
Centurion Mk5/2 met 105 mm kanon en Xenon zoeklicht, cavaleriemuseum Amersfoort (foto: screenshot youtube-upload van DefenceInternational)
Naast een paar keer een verbeterde radio-uitrusting moesten onze Centurions het verder zonder noemenswaardige moderniseringen blijven doen tot ze vanaf 1982 door de Leopard II werden vervangen. Ze kregen geen aanvullend 51 mm dik frontpantserpakket zoals in veel andere landen, en ook nieuwere generaties nachtzichtapparatuur, laser afstandsmeters en (digitale) vuurleiding gingen aan hen voorbij. Raak schieten met alleen de rmg als richthulpmiddel werkte overigens niet zelden sneller dan met de eerste generaties (mechanische) ballistische computers en hun optische afstandsmeters.
Een betrouwbare dieselmotor met automatische versnellingsbak kregen alleen de twee experimentele Centurions. Betere munitie (vingestabiliseerde sabot) voor het 105 mm kanon mochten onze militairen meestal ook pas als laatsten in ontvangst nemen. Of helemaal niet. Om überhaupt alle overgebleven Centurions een 105 mm kanon te geven omdat Nederland ze slechts voor de helft door de Leopard I verving (vanaf 1969), moest gevochten worden. Wat de toenmalige Chef van de Generale Staf, van den Wall Bake, ook gedaan schijnt te hebben*. Iets dat mogelijk heeft bijgedragen aan zijn ontslag als CGS. Vechten voor hun zaak deden generaals toen nog.
* Noot 50 in een uitgebreid www.orbat85.nl artikel (.pdf) over de Centurion in Nederland (ook verder een site het bezoeken waard). Van www.parlement.com over Piet de Jong, zijn toenmalige baas: “Reorganiseerde als minister van Defensie eind 1963 zijn ministerie. Koos daarbij voor een verticale opbouw van het departement, d.w.z. dat de drie krijgsonderdelen als afzonderlijke organisaties bleven bestaan. Deze reorganisatie leidde mede tot het ontslag van topambtenaar Duyverman en van de chef van de Generale Staf, Van de Wall Bake.” – In hoeverre een ‘105 mm’ strijd bijdroeg aan zijn ontslag is onduidelijk.
(Titelfoto: Centurion Mk5/2 met 105 mm kanon en Xenon zoeklicht in het cavaleriemuseum in Amersfoort. Foto: screenshot youtube-upload van DefenceInternational)
