Chris Aalberts onderzoekt dit jaar de ontwikkeling van Forum voor Democratie (FvD). Hij start in Amsterdam, waar de partij al een jaar in de gemeenteraad zit. Doneer via Voor de Kunst om deze serie een vervolg te geven in de provincie, de Senaat en het Europees Parlement.
De commissie Algemene Zaken van de Amsterdamse gemeenteraad vergadert deze dinsdagavond. Het is wat wonderlijk: Ajax speelt tegen Juventus, maar de publieke belangstelling voor deze vergadering is toch enorm: de geïnteresseerden passen niet eens op de publieke tribune. De avond gaat over de vermaledijde opvang voor 500 illegalen die 1 juli van start moet gaan. Er wordt binnenkort besloten over de exacte locaties. Het is vooral de keuze voor een oude brandweerkazerne in Buitenveldert (Amsterdam Zuid) die beroering oplevert.
Een verslaggever weet aan het begin van de avond de uitkomst al: er zal niets gebeuren want er ligt nog geen definitief besluit. Er zijn alleen voornemens. De raadsleden praten vooral over deze zaak omdat er onrust is na enkele bewonersavonden. FvD maakte vervolgens een video waarin fractievoorzitter Annabel Nanninga omwonenden opriep om te komen inspreken. Ook de VVD heeft zo’n oproep gedaan. Het resultaat mag er zijn: ruim veertig insprekers hebben zich gemeld. Ze spreken vrijwel allemaal over de locatie in Buitenveldert.
De hoeveelheid insprekers is eindeloos en er is veel herhaling. De brandweerkazerne ligt tegenover het chique winkelcentrum Gelderlandplein, vlakbij scholen en kinderopvang en een heleboel seniorenflats. In deze wijk woont bovendien een grote Joodse gemeenschap. Er moeten in de kazerne zeventig illegalen gehuisvest worden en die zullen gaan rondhangen, zo is de verwachting. Er wordt openlijk gespeculeerd over de criminaliteit en onveiligheid die dit tot gevolg heeft. Daarnaast zijn er klachten over de communicatie met de gemeente: de bewoners zouden niet gehoord zijn en voelen zich niet serieus genomen.
Deze avond is in veel opzichten klassiek: er wordt ergens een opvang gepland en de buurt heeft er geen zin in. De gemeenteraad heeft inmiddels besloten dat er opvang voor 500 illegalen moet komen en dus moet de wethouder die illegalen ergens kwijt. Het is slecht voorstelbaar dat er locaties gevonden worden waarbij niemand klaagt. Normaliter is het voor rechts in Amsterdam moeilijk oppositie voeren, maar vandaag is het prijsschieten.
De insprekers krijgen anderhalve minuut en voorzitter Jan-Bert Vroege houdt de tijd meestal strak in de gaten. Een man zegt namens 1900 mensen te spreken, maar Vroege is onverbiddelijk: iedereen krijgt 90 seconden. Er is alleen meer tijd als commissieleden vragen stellen aan de inspreker. Twee raadsleden doen dat regelmatig: Marianne Poot (VVD) en Annabel Nanninga. Die vragen leiden er steeds toe dat de inspreker verder kan uitweiden. De GroenLinks-wethouder kijkt ondertussen stoïcijns voor zich uit.
Er zijn wat insprekers die de opvang verwelkomen en de wethouder grijpt hun woorden aan om te suggereren dat er allerlei meningen bestaan. Dat is twijfelachtig: de voorstanders vormen een kleine minderheid en onder hen bevinden zich zeker twee maatschappelijke organisaties die zich inzetten voor vluchtelingen en illegalen. Zij wonen er straks niet naast. Daar komen Marjan Sax – betrokken bij Bij1 – en een schreeuwerige man nog bij. Die man ‘verwelkomt’ de opvang, maar Nanninga merkt op dat hij in Zaanstad verkiesbaar was voor Denk.
VVD en FvD stellen naar aanleiding van de insprekers nog wat vragen en daar geeft de wethouder vooral ontwijkende antwoorden op. Het is wat de verslaggever op de tribune al dacht: er ligt geen besluit. Sterker nog: de aanwijzing van de locaties is een collegebevoegdheid. Men is er nog mee bezig. Dit is precies het punt waar men zich in Buitenveldert aan vast moet klampen, want de opvang gaat in zijn algemeenheid sowieso door. Daar was immers al eerder toe besloten. De suggestie van FvD het hele plan terug naar de tekentafel te sturen is sowieso onrealistisch.
We zien deze avond hoe belangrijk de politieke flanken tegenwoordig zijn. Aan de ene kant zijn er VVD en FvD, aan de andere kant Bij1 en Denk. Een commissielid van Bij1 verwijt de VVD xenofobie en racisme. Het komt er in feite op neer dat als je de bewonerszorgen serieus wilt nemen, dat volgens Bij1 racistisch is. Op dezelfde manier wordt gesuggereerd dat VVD en FvD de bewoners hebben opgetrommeld. Nanninga stelt dat haar invloed niet zo groot is. Dat klopt: vele voorbeelden uit het verleden suggereren dat bewoners in dit soort gevallen sowieso komen klagen.
Er volgt een discussie over de vraag of er draagvlak voor specifieke locaties moet zijn. De wethouder wil kijken naar de draagkracht van de locaties en niet zozeer naar het draagvlak. Dat is in lijn met de klachten van de insprekers die allemaal aanvoelen dat er niet naar ze wordt geluisterd. De wethouder doet draagvlak af als ‘een van de factoren’.
Zo leren we over de ideologische invloed van rechts en de positie van FvD in het Amsterdamse politieke landschap. Op ideologisch niveau heeft populistisch rechts een enorme invloed gehad: het thema illegalenopvang wordt besproken zoals FvD het graag ziet. Het wordt een ongewenste voorziening genoemd, wordt expliciet in verband gebracht met talloze problemen en zelfs de GroenLinks-wethouder erkent impliciet dat de voorziening niet realiseerbaar is als ergens al veel problemen zijn. Allemaal erkenning van wat FvD en haar ideologische voorgangers al jaren vinden.
Deze avond krijgt dit perspectief wederom alle ruimte. Een verdienste van FvD is dat eigenlijk niet, want boze bewoners zijn er in dit soort gevallen altijd wel. Maar er is meer: ook de VVD is tegen deze opvang en voert daar stevige oppositie tegen. We zien nu dat de partijen die elkaar voor de Haagse camera’s vaak bestrijden, hier in Amsterdam een zeer harmonieuze tandem vormen. Collega-raadsleden fluisteren dat VVD en FvD het hier bij veel meer thema’s eens zijn. In het linkse Amsterdam is dat eigenlijk nauwelijks verrassend.
De situatie in de hoofdstad is eenvoudig: hier bestonden altijd twee partijen op rechts: VVD en in mindere mate CDA. Door de komst van FvD is er eentje bijgekomen. Dat maakt FvD in theorie overbodig want de VVD bestond al, maar de FvD-komst heeft ook een voordeel: VVD en CDA hebben electoraal niets verloren aan Nanninga c.s. en dus zijn er meer zetels voor rechts dan ooit. Daarmee is er meer aandacht voor de keerzijden van migratie, al merk je daar vooralsnog alleen wat van tijdens debatten in de Stopera. Links deelt hier nog steeds de lakens uit.
Chris Aalberts onderzoekt dit jaar de ontwikkeling van Forum voor Democratie (FvD). Hij start in Amsterdam, waar de partij al een jaar in de gemeenteraad zit. Doneer via Voor de Kunst om deze serie een vervolg te geven in de provincie, de Senaat en het Europees Parlement.
