Onlangs publiceerde Kemal Rijken een lijvig boek over de rechts-nationalistische partijen in Europa: Eigen Volk. Het boek komt in één opzicht overeen met zijn onderwerp: het heeft weinig structuur. Maar daar staat weer tegenover dat het soms heel gedetailleerd is. Rijken beschrijft in 13 hoofdstukken het ontstaan, de successen, de interne conflicten en de politieke en financiële schandalen van de rechts-nationalistische partijen in (West) Europa.
Interne conflicten en financiële schandalen: de meeste van de behandelde partijen zitten er vol mee. Alleen het Vlaams Belang (vroeger Vlaams Blok) is een stabiele partij met relatief weinig interne conflicten en financiële schandalen. Alle andere partijen werden en worden verscheurd door interne partijstrijd – tot aan een vadermoord van Marine LePen of Jean-Marie aan toe – en achtervolgd door financiële schandalen. Het grootste financiële schandaal lijkt dat van Umberto Bossi te zijn, oprichter en leider van de Lega Nord, die zijn eigen huis liet renoveren op kosten van de Lega Nord en samen met zijn penningmeester ook familieleden ruimhartig bedeelde:
“Van de 41 miljoen overheidsgelden die de Lega Nord de laatste jaren ontving, zou slechts 3,3 miljoen euro daadwerkelijk aan de partij zijn besteed.”
Vergeleken daarbij is Michael Heemels, de woordvoerder van Geert Wilders een kruimeldief. Hij haalde 177 duizend euro uit de partijkas van de Limburgse PVV-statenfractie en werd tot 18 maanden celstraf veroordeeld. In het boek komt hij niet eens voor! Marine Le Pen kreeg een zachte lening van 9,5 miljoen van een aan het Kremlin gerelateerde bank, haar vader kreeg 2 miljoen van de Russen. Van veel andere rechts-nationale partijen is niet duidelijk in hoeverre hun vriendschappelijke banden ook financieel zijn. Bij de meeste waarschijnlijk nog niet.
Het meest tot de verbeelding spreekt natuurlijk het heimelijk opgenomen gesprek van de leiders van de FPÖ met een nep-Russin op Ibiza, waarin de leider van de FPÖ, Heinz-Christian Strache, de Russin belooft te zorgen voor grote opdrachten van de Oostenrijkse overheid als zij er in zou slagen de grootste krant van Oostenrijk op te kopen en de redactie van die krant wat meer FPÖ-freundlich te maken. De opnames werden zeer onlangs in de openbaarheid gebracht en leidden tot nieuwe verkiezingen in Oostenrijk.
De overeenkomst met de communistische partijen 50 jaar geleden is opvallend. Toen hadden de meeste van die partijen hele warme – en ook financiële contacten met Moskou. En ook toen waren van alle communistische partijen de relaties tussen de Franse communistische partij PCF en Moskou het sterkst, zowel in politieke als in financiële zin. Het jaarlijkse Fête de l’Humanité trok miljoenen bezoekers uit alle delen van Frankrijk en was, behalve een soort Koningsdag voor Communisten, ook een jaarbeurs voor Russische landbouwproducten. Ook de communistische partijen beschouwden de zittende partijen als de vijanden van het volk, als landverraders. Zij waren, in de ogen der communisten handlangers van het ‘grootkapitaal’. En ook binnen de communistische partijen tierden de complottheorieën welig. De Molukse treinkaping in 1977 – vlak voor de Tweede Kamerverkiezingen – was volgens de toenmalige leider van de CPN, Paul de Groot, het werk van geheime diensten. De CPN zakte van 7 naar 2 zetels.
Het interessante aan al die affaires binnen de rechts-nationalistische partijen – inclusief de heftige ruzie tussen de baas en de personeelschef van Forum voor Democratie (FvD) – Thierry Baudet en Henk Otten – is dat zij vaak weinig invloed hadden op het electorale succes van de betreffende partijen.
Dat Baudet minder zetels gehaald heeft dan hij gehoopt had en dan voorspeld was, ligt niet zozeer aan de interne ruzie maar aan het drama van Brexit. Want hoezeer FvD ook geprobeerd heeft negatieve gevolgen van de Brexit te relativeren, het beeld van een Brexit als rampenscenario is overheersend geworden. ‘Dat nooit’ moeten de Nederlandse kiezers gedacht hebben. De Nexit partijen – PVV en FvD – leden een dramatische nederlaag. Het ligt voor de hand dat in alle landen waar de rechts-nationalisten een uittreden uit de EU bepleitten hun electorale resultaten zullen tegenvallen.
De partijen die als rechts-nationalistisch worden aangeduid zijn toch in de allereerste plaats anti-immigranten partijen. Hun electorale fortuin zal dus op en neer gaan met de eb en vloed in stroom van immigranten en daarnaast mede bepaald worden door de aanslagen van moslim-extremisten.
De EU verkiezingen zijn een graadmeter geworden voor de politieke temperatuur in Europa. Dat zou wel eens gunstig zijn uitpakken voor de gematigde partijen. Ook in landen waar de radicaal-rechts partijen aan de macht zijn.
