Forum voor Democratie (FvD) is met drie zetels gekozen in het Europees Parlement (Met uitzicht op een vierde zetel). Nu breekt de belangrijkste periode aan van de komende vijf jaar: bij welke Europese fractie gaat de partij zich aansluiten? In het Europees Parlement is het procedureel vrijwel onmogelijk om zelfstandig te blijven: leden die zich niet bij een Europese fractie aansluiten worden gemarginaliseerd en maken geen kans op een rol van enige betekenis. Zelfstandig blijven klinkt dus leuk, maar betekent vooral irrelevantie, zoals we leerden van de PVV die tussen 2009 en 2014 onafhankelijk was. De partij bereikte helemaal niets.
FvD moet dus nu een fractie met gelijkgezinde partijen vinden. Voor veel collega’s is er geen enkel dilemma: partijen als CDA, PvdA en VVD gaan bij Europese fracties waar ze altijd al lid van waren en die ideologisch redelijk consistent zijn. De vraag die daarmee bij nieuwe partijen voorligt is bij welke fractie ze het beste passen. Dat levert bij FvD een interessante puzzel op.
Eurosceptische, rechtse partijen die tegen migratie zijn – zoals FvD – hebben in het Europees Parlement een geschiedenis van ruzie en verdeeldheid. Dat zien we in de fracties terug. Vrijwel elke vijf jaar veranderden de fracties op de eurosceptische flank van naam en samenstelling. De laatste vijf jaar waren er drie verschillende.
De meest respectabele fractie heet ECR: Europa van Conservatieven en Hervormers. Dat dit een vrij normale fractie is, is al duidelijk als we zien wie hier namens Nederland in zit: de ChristenUnie, de laatste jaren samen met de SGP. Tien jaar geleden werd ECR opgericht toen de Britse Conservatieven uit de christendemocratische fractie stapten. ECR is niet tegen Europese samenwerking maar wil die wel beperkt houden. Er zitten allerlei partijen op de rechterflank in, zoals het Poolse PiS, de Deense Volkspartij en de Vlaamse N-VA.
Hoewel sommige partijen binnen ECR controversieel zijn, is deze fractie in ieder geval gematigder dan die van de eurosceptische collega’s van EFDD, Europa van Vrijheid en Directe Democratie. Deze fractie bestond de laatste jaren uit onder andere UKIP en de Italiaanse Vijfsterrenbeweging. Deze partijen zijn meestal eurosceptischer dan die bij ECR. EFDD heeft sinds vier jaar bovendien nog een concurrent: ENF, Europa van Natiestaten en Vrijheid, waar rechtse partijen als Front National, Vlaams Belang, FPÖ en PVV hun thuis hebben gevonden. Deze partijen staan vaak bekend om hun islam-kritiek.
Vanuit Nederlands perspectief zien we dus allerlei partijen die op elkaar lijken en waarvan we kunnen vermoeden dat ze samen één fractie vormen, terwijl ze dat in werkelijkheid juist niet doen. De Deense Volkspartij had ooit warme banden met Geert Wilders, maar deze partijen zitten in verschillende fracties. De Europese standpunten van de UKIP lijken op die van de PVV, maar deze partijen zitten niet samen in één club. Op de eurosceptisch-rechtse flank wil niet iedereen zomaar bij elkaar in een fractie gaan zitten. Daar krijgt FvD nu ook mee te maken.
Derk Jan Eppink en Thierry Baudet zeiden al in een vroeg stadium bij ECR te willen. In de Nederlandse media leverde dat een discussie op of dat wel kan, aangezien ChristenUnie-SGP daar al lid van is. Deze week herhaalde ChristenUnie-leider Gert-Jan Segers nog maar eens dat hij mordicus tegen deze samenwerking is. De vraag is dus: is FvD wel welkom bij ECR?
Als we het Nexit-standpunt van FvD serieus nemen, ligt de ENF-fractie (PVV e.a.) voor de hand: deze is ideologisch consistent en alle aangesloten partijen zijn voor een exit uit de EU. Er is echter een probleem: ENF is de paria van het Europees Parlement. We zien dit aan de Zweden Democraten, een voormalige rechts-extreme partij die tegenwoordig een gematigder profiel probeert aan te nemen. Deze partij past prima bij ENF, praatte ook over deelname aan die fractie maar zag daar uiteindelijk van af.
De reden was simpel: ENF-lid Front National wordt gezien als ‘toxisch’. Marine Le Pen heeft de partij een aanvaardbaarder imago gegeven maar het is nooit gelukt extremisme helemaal af te zweren. De Zweden Democraten willen een gematigder profiel krijgen en dat lukt niet als ze met de familie Le Pen samenwerken. En dus probeerden de Zweden Democraten het bij ECR, de keurige fractie van de Britse Conservatieven. Daar kun je wel mee thuiskomen, dachten de Zweden Democraten, maar ze waren er niet welkom.
Dan EFDD dan maar, maar zelfs dat bleek lastig. UKIP wil afstand houden van elke vorm van rechtsextremisme en had daarom twijfels. Pas toen de EFDD-fractie niet aan het vereiste minimum van partijen uit zeven landen leek te voldoen, waren de Zweden Democraten welkom, maar alleen nadat ze expliciet hadden verklaard afstand te hebben gedaan van hun standpunten uit het verleden. Toen de Zweden Democraten alsnog naar de gematigde ECR mochten deed men dat meteen. Eerder maakten de Deense Volkspartij en de Ware Finnen diezelfde overstap.
Dus waarom wil FvD bij ECR? FvD past prima of misschien zelfs wel beter bij ENF of EFDD, want die zijn voor een exit uit de EU en daar wil ECR niets van weten. Maar ENF en EFDD zijn geen ‘respectabel huwelijk’ en veroordelen FvD tot een positie in de marge. Vraag is daarmee of FvD door de ECR-ballotage komt. Daar lijkt het wel op: de Deense Volkspartij, de Ware Finnen en de Zweden Democraten zijn allemaal verre van algemeen geaccepteerd, maar mochten wel bij ECR.
FvD heeft een voordeel: FvD-delegatieleider Derk Jan Eppink zat tussen 2009 en 2014 al in ECR voor een Vlaamse partij. Een nadeel is er ook: de ChristenUnie wil FvD niet en dat maakt aansluiting niet gemakkelijker, zeker nu FvD maar één zetel meer heeft dan de combinatie ChristenUnie-SGP. We kunnen daarmee uittekenen wat er gaat gebeuren: om een kans te maken op toelating, zal FvD moeten bewijzen een normale partij te zijn. Uitspraken van Baudet over abortus en vrouwen zullen bij ECR geen gefronste wenkbrauwen opleveren, maar die over een ‘boreaal Europa’ zeker wel.
Het zou dus zomaar kunnen dat Eppink in de Brusselse achterkamertjes afstand moet nemen van zijn partijleider, anders lonkt marginalisering.
Chris Aalberts onderzoekt dit jaar de opmars en ontwikkeling van Forum voor Democratie. Hij gaat op bezoek bij campagnebijeenkomsten, ledenactiviteiten en vergaderingen in Amsterdam, Den Haag, Brussel en de provincie waar FvD-politici het woord voeren. Ook gaat hij in gesprek met FvD-politici, hun collega’s en hun achterban. Doet FvD wat ze aan haar kiezers belooft, wat is in de praktijk het politieke geluid van FvD en welke politici krijgen de kans een eigen plek in de schijnwerpers te bemachtigen?
