De meeste mensen gaan nooit naar een raadsvergadering en gelijk hebben ze. De afgelopen maanden ging ik meerdere keren naar de gemeenteraad van Amsterdam. Dit is de enige plek waar Forum voor Democratie (FvD) is verkozen bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2018. Elders deed de partij niet mee. Zou FvD in Amsterdam een succes zijn? Ik ging op de publieke tribune zitten en luisterde naar wat Annabel Nanninga en haar twee fractieleden te zeggen hadden. Deze bezoekjes leverden niet alleen een beeld op van FvD, maar vooral van de extreem onoverzichtelijke gemeentepolitiek in de hoofdstad.
Op een avond in juli sta ik bij de ingang van de Amsterdamse raadszaal. ‘Besloten!’ roept de beveiliging. De vrouw legt me uit dat de vergadering niet openbaar is. Hoe lang gaat dat duren, wil ik weten. Daar kan de beveiliging geen antwoord op geven. Ik kan volgens haar wel wachten totdat de vergadering weer in het openbaar wordt voortgezet. Daar zie ik vanaf. Het is zo’n moment dat je je dom voelt: ik kom ergens naartoe maar ben niet welkom en dat had ik moeten weten. Maar op de fiets naar huis bedenk ik me: dit had ik nou juist helemaal niet kunnen weten.
Achteraf blijkt dat het besloten deel van de vergadering pas twee uur later zou beginnen. De vergaderorde is hier zo’n chaos dat het personeel ook de kluts kwijt is.
Wat zou je van een gemeenteraad mogen verwachten? Het gaat om het hoogste gezag van de gemeente en dus moeten burgers het politieke proces zo goed mogelijk kunnen volgen. Er is een website vol met documenten, moties, vragen en amendementen. Heel interessant leesvoer natuurlijk, maar het is niet realistisch te denken dat je dat als burger over allerlei onderwerpen tot je gaat nemen: dat is een dagtaak. Als burger wil je simpelweg een debat bijwonen over de grote thema’s die in de stad spelen en wil je kunnen zien wat de inbreng van de verschillende partijen is.
Dat is in Amsterdam niet te doen. Er zijn hier twee fasen: eerst is er een soort voorbespreking in de raadscommissies, maar daar wordt niets besloten. Dat gebeurt in de gemeenteraad zelf. Onderwerpen zouden in theorie in de gemeenteraad kort besproken moeten worden omdat dat in de raadscommissies al is gebeurd, maar in de praktijk worden allerlei debatjes opnieuw gevoerd en worden thema’s van de commissie naar de raad doorgeschoven. Het gevolg: een agenda met tientallen onderwerpen waarvan volstrekt onduidelijk is hoe lang de behandeling zal duren.
De raadsvergadering is verspreid over twee middagen en twee avonden. Het begint met het vaststellen van de agenda. Dat duurt al een eeuwigheid en leidt tot allerlei wijzigingen die niet direct op de website worden verwerkt. Je kunt niet weten wanneer agendapunt 43 wordt behandeld, maar het kan in de praktijk ook agendapunt 19 of 56 worden. De enige manier om dit te ontdekken is alle stukken paraat te hebben en de webstream van de gemeenteraad continu te volgen. Soms komt de voorzitter er zelf ook niet meer uit. Hoe zou de burger dat dan kunnen?
Als de agenda eenmaal vastligt is er een volgorde waarvan veel burgers niet op de hoogte zijn, maar die kan later tijdens de vergadering ook nog wijzigen. Ook kun je te maken krijgen met een deel wat besloten wordt verklaard. Vooraf kun je niet weten wanneer dat is. Ergo: als je als burger het debat wilt volgen van agendapunt 43 moet je de hele vergadering – twee middagen en twee avonden lang – opletten, anders kan het zijn dat je de behandeling mist. Of je het debat via de webstream of vanaf de publieke tribune volgt maakt geen verschil.
Zo gaat het de hele tijd. Raadsleden komen met een enorme diarree aan moties. Die worden in hoog tempo na elk betreffend agendapunt behandeld. Die moties hebben een nummer dus als burger weet je niet waar de stemmingen over gaan, tenzij je natuurlijk de hele tijd hebt meegeschreven en alle stukken paraat hebt. Anders moet je maar gissen waar de stemming überhaupt over gaat. En als je agendapunt dan eindelijk bijna aan de beurt is, kan deze op het laatste moment ook nog afgevoerd worden omdat de rest van de vergadering te veel tijd in beslag nam.
Zo vergaat het de burger, lobbyist en ambtenaar die in Amsterdam een eenvoudig politiek debat live wil volgen en wil zien wat raadsleden vinden en wat ze stemmen. Het is een ondoenlijke, demotiverende activiteit die eigenlijk twee volle dagen kost, terwijl het soms toch maar om debatjes van een paar minuten gaat. In Amsterdam is de gemeenteraad vergeten dat ze er is voor de buitenwereld en dat leken de beraadslagingen moeten kunnen volgen. Men is er niet voor zichzelf.
Het ergste is: Amsterdamse raadsleden zeggen steeds dat ze deze vergaderorde zelf ook een probleem vinden. Wat zou ze beletten die eens aan te passen?
