Je zal maar joods zijn en in Europa wonen, dezer dagen. Het lijkt me beangstigend, eigenlijk, maar ik besef terdege dat ik me er feitelijk geen realistische voorstelling van kan maken. Sommige dingen kun je denk ik pas voelen als ze ook echt over jou gaan. Ik ben niet joods. Weten dat er mensen zijn die je zonder veel problemen een kop kleiner zouden maken omdat je bent wie je bent – het moet gekmakend zijn. Vooral als je wel weet dat ze er zijn, ergens, maar niet wie het zijn, of met hoeveel. Je hoort veel over dit soort angsten, de laatste maanden, van sommigen.
Het lijkt me ook geen pretje om dezer dagen een Europese moslim te zijn. Misschien is het iets minder direct beangstigend, omdat er de laatste jaren in Europa geen grof, willekeurig en dodelijk geweld specifiek gericht was tegen deze ‘groep’, maar de vergelijking doet er eigenlijk niet zoveel toe: de stigmatiserende uitingen van haat en afkeer die je her en der leest en hoort stemmen niet vrolijk, en de reactie van sommige Europeanen na de aanslagen van vorige week zijn feitelijk angstaanjagend. Sommige mensen hoor je dingen hierover zeggen, dezer dagen.
Het is een kakofonie van meningen, de laatste week, maar weet u wat ik storend vind? Het is zo vaak of-of: de één uit zijn zorgen over de ene groep, de ander over de andere groep. Schematisch: conservatieve opiniemakers hoor je over de joodse Nederlanders, progressieve opiniemakers over islamitische Nederlanders. Slechts een verdwaalde enkeling meldt voorzichtigjes dat de terreurdaden van Parijs in Nederland op beide groepen terugslaan. Het lijkt wel of we moeten kiezen: je maakt je druk om de één óf om de ander. Meer smaken zijn er niet. Nuance is te moeilijk.
Het komt allemaal door de opiniekloof – die schier onoverbrugbare scheur die ons meningenlandschap in toenemende mate tot een woestijn van ideeënarmoede reduceert. Sta je aan de ene kant van de kloof, dan was het allemaal de schuld van ‘de Islam’ en de wegkijkers op links, moeten de moslims ‘zich uitspreken’ tegen de terreurdaden, en ligt de joodse gemeenschap onder vuur. Sta je aan de andere kant, dan zaaien Wilders, GeenStijl en Nanninga ‘haat’, en moeten we vooral oppassen dat moslims zich niet verder buitengesloten gaan voelen dan nu al het geval is.
Wat er ook gebeurt in de wereld, de opiniekloof biedt altijd soelaas. Gechoqueerd door de barbaarse terreurdaden van Parijs zocht iedereen de afgelopen week snel de eigen roedel op, om samen, vol verbazing en onbegrip, te duiden hoe de andere kant van de kloof zou reageren. Gelukkig kon iedereen tevreden zijn: alle vertrouwde stokpaardjes werden bereden, en iedereen had het weer net zo bij het rechte eind als altijd. Ondertussen lachten de echte klootzakken in het hiernamaals in hun vuistje. Suits them fine.
Het punt is dat we de lijnen verkeerd trekken. Al die debatjes die we met zoveel felheid en emotie voeren (zie ook de comments, hieronder), al die fitties en vetetjes – als het erop aan komt stelt het allemaal niet zoveel voor. Het is het uitvergroten en opblazen van verschillen die, op de keper beschouwd, helemaal zo groot niet zijn. Gekissebis van de facto brave burgermensjes die meer op elkaar lijken dan ze eigenlijk willen toegeven.
Laat ik eerlijk zijn: ik kan mij mateloos opwinden over het domme gebral van Wilders, het vileine gestook van Bosma, en ‘minder, minder, minder’. Ik ben het oneens met vrijwel alles wat op Jalta, GeenStijl en De Dagelijkse Standaard staat. Ik kan me stuk ergeren aan rabiaat vrijemarktgebabbel en paranoïde securitygeblaat van VVD-ers. Dat is allemaal waar, maar uiteindelijk telt het niet, of slechts een beetje.
De opiniekloof is niet de echte kloof. De echte kloof gaapt tussen mensen die een mening hebben en een leven, en mensen met slechts een ideologie en een kalasjnikov (of een kapmes, of een pistool). Wat die ideologie precies inhoudt, welk boek erbij hoort, en wat zij beoogt, is vooral praktisch relevant – voor de preventie. Verder doet het er niet toe.
Met al dat gehakketak over haatzaaien en wegkijken oogsten we misschien applaus voor onszelf (hoera!), maar uiteindelijk zijn we op die manier vooral met onze eigen collectieve navel bezig, en niet met dat kleine groepje gevaarlijke gekken waar het echt om gaat, of met de twee etnische groepen in ons land op wie de gebeurtenissen in Parijs om uiteenlopende redenen een aanzienlijk groter direct effect hebben dan op de gemiddelde Nederlander. De enige weg vooruit is die voorbij het eigen gelijk, maar dan wel echt.
