Unmanned Aerial Vehicles (UAV), in goed Nederlands: ‘onbemande vliegtuigen’, vlogen in 1915 voor het eerst. De in 1912 door Sperry uitgevonden autopilot was een belangrijke impuls voor de ontwikkeling van deze meestal op afstand bediende vliegtuigtypen. Aanvankelijk werden ze vooral gebruikt als doelvliegtuig. Eentje, de Queen Bee (1935), gaf de soort vermoedelijk haar bijnaam drone. Queen Bee was een versie van de Britse Tiger Moth tweedekker om op te schieten. ‘Dran’ is oud-Engels voor mannelijke honingbij, wat verbasterd werd tot drone. De drones werden het zat om aan flarden te worden geschoten en ontwikkelden zich. Op sommige nazaten van Queen Bee moet je daarom niet mikken. Om te beginnen hebben ze jou meestal eerder in het snotje dan jij hen. Met namen als Predator of Reaper weet je verder dat het geen zittende eenden meer zijn.
UAVs, eveneens aangeduid als Unmanned Aircraft Systems (UAS), zijn er inmiddels in alle soorten en maten, voor vele doeleinden. Ze worden zelfs ontwikkeld als tankvliegtuig. De meeste typen zijn echter voor verkenning- en observatiedoeleinden. Daar je de Amerikaanse benoemingen het meest tegenkomt, lichten we deze wat toe. ‘Q’ staat voor UAV, ‘R’ staat voor verkenning- en observatie (soms ook ‘O’) en ‘M’ voor een bewapende versie. Nu heet deze serie ‘Wapens’ dus doen we wat M. Meer specifiek, de MQ-1 Predator en een doorontwikkeling hiervan, de Predator B aka MQ-9 Reaper.
Gyrodyne QH-50 DASH-drone
De MQ-1 Predator was de eerste massaal geproduceerde bewapende UAV die de Amerikanen sinds decennia in dienst namen. Hun DASH-drones uit de zestiger jaren van de vorige eeuw (bewapend met torpedo’s) moesten oudere destroyers langer operationeel bruikbaar houden (FRAM I en II programma). Helaas was dit duplex-rotor Gyrodyne QH-50 DASH (Drone Anti-Submarine Helicopter) programma nogal een mislukking. Toch zijn er 755 van gebouwd en de ervaringen werden in nieuwe systemen verwerkt.
Waar de Amerikaanse marine het met de Northrop Grumman MQ-8 Fire Scout vooralsnog op een nieuwe heli-drone houdt, heeft de Amerikaanse luchtmacht met de General Atomics Predator-Reaper familie gekozen voor vastvleugelige toestellen als battlefield-drones. Met een duwende propeller. De grotere turbofan aangedreven RQ-4 Global Hawk is meer een hoogvliegende verkenner.
MQ-1B Predator
General Atomics MQ-1A/B Predator
Lengte: 8,22 meter. Spanwijdte: 14,80-16,84 meter. Gewicht: 512 kilo leeg, 1020 kilo beladen. Motor: viercilinder Rotax 914F benzinemotor van 115 pk. Topsnelheid: 217 km/u. Kruissnelheid: 130-165 km/u. Vliegereik: 741 tot 1100 kilometer. Vliegduur: tot 24 uur, afhankelijk van belading en uitrusting. Uitrusting: Multi-Spectral Targeting System -diverse infrarood/tv-systemen plus laserdoelaanwijzer. Synthetic aperture radar (voor ‘blind’ hoge-resolutie beelden). Bewapening: twee Hellfire of zes Griffin (‘mini’-Hellfire) geleide raketten, Stinger.
General Atomics Predator B/MQ-9 Reaper
Lengte: 11 meter. Spanwijdte: 20,10 meter. Gewicht: 2223 kilo leeg, 4760 beladen. Motor: Honeywell TPE331 turboprop van 900 pk. Topsnelheid: 482 km/u. Kruissnelheid: 276-313 km/u. Vliegereik: 1850 kilometer. Vliegduur: 14-28 uur afhankelijk van belading en uitrusting. Uitrusting: verbeterde systemen als MQ-1. Bewapening: tot 14 Hellfire raketten, Paveway-familie lasergeleide bommen of satnav gestuurde JDAMs, Stinger.
MQ-9 Reaper
De Predator verkenningsuitvoering vloog voor het eerst in 1994. Al een jaar later kwam het op de Balkan in actie. Ervaringen daar leidde tot de ontwikkeling van bewapende versies die konden worden voorzien van twee AGM-114 Hellfire raketten. Aan dit wapenassortiment werden later andere raketten toegevoegd. Na 9/11 kwam de ontwikkeling in een stroomversnelling en zag -en ziet- de Predator uitgebreid dienst in onder meer Irak en Afghanistan. Meestal in operationele eenheden van vier toestellen met een ground control station (GCS) dat hetzij direct, hetzij met een satellietverbinding op afstand de toestellen bestuurt -typisch ergens vanuit een container in de buurt van Las Vegas.
Om meer wapens mee te kunnen nemen en langer in de lucht te blijven, werd de MQ-9 Reaper ontwikkeld. Deze werd in 2007 in gebruik genomen. Naast de VS vliegt onder meer Groot-Brittannië er mee. Hoewel de productie van de Predator vorig jaar werd afgesloten, wordt er door General Atomics wel gewerkt aan een nieuwe versie. De Predator C (.pdf).
Predator C
Gaan UAVs bemande vliegtuigen vervangen, wat sommigen in vooraanstaande kringen beweren? Misschien ooit. Gevechtsvliegtuigen (compleet) vervangen zit er voorlopig echter niet in. Om te beginnen is de Mk 1 Eyeball in een bewegend, sneldenkend hoofd lastig te vervangen. Dit Mk 1 systeem geeft een veel betere situational awareness dan een beeldscherm. Daarnaast zijn er geheel andere UAVs nodig. De huidige generaties missen de snelheid en wendbaarheid van vliegtuigen zoals de F16 of JSF. Dergelijke UAVs worden momenteel (nog) niet serieus ontwikkeld, hoewel deze van BAE Systems er best spannend uit ziet.
MQ-9 Reaper bij de RAF
Predator C
