De toekomst van oorlog op het Afrikaanse continent lijkt verzekerd. Vooral in het oosten van het donkere continent lopen irritaties steeds hoger op. Nu is ruzie in deze explosieve regio niets nieuws. Denk aan de tribale strijd in Oost-Congo, het grensconflict tussen Eritrea en Ethiopië en de heilige oorlog van moslimterroristen in vrijstaat Somalië. Maar er is meer dan etniciteit, territorium of religie om voor op de vuist te gaan. Wat te denken van grondstoffen en energievoorraden? En wat te denken van water? Neem bijvoorbeeld die prachtige rivier de Nijl. Misschien wel de langste op aarde.
Hoewel, dat hangt er maar net vanaf hoe je meet; De Amazone is een geduchte concurrent. Hoe dan ook, de Nijl is van vitaal belang: krachtig genoeg om legio landen van stroom te voorzien, delen van de Sahara te bevruchten en hele bevolkingsgroepen te voeden. De jackpot van Oost-Afrika, zogezegd.
Zoals wellicht bekend, is de Nijl een combinatie van de Witte en de Blauwe Nijl. De Witte vindt zijn oorsprong in het Victoriameer , dat wordt omringd door Kenia, Uganda en Tanzania. De Blauwe ontspringt in het Tanameer in Ethiopië en vindt vanaf daar zijn weg naar de Sudanese hoofdstad Khartoem. Daar bundelen de twee hun krachten en gaan verder als de Nijl, dwars door Egypte, richting de Middellandse Zee.
Britse koloniën
Mooi, zoveel water in een regio die veel last heeft van droogte. Dat biedt kansen! Dat zou je inderdaad denken. Helaas leidt een bekend fenomeen tot haat en nijd binnen de Nijlfamilie: een oneerlijk verdeelde erfenis. Hierdoor plukken de voormalige Britse koloniën Sudan en Egypte wat meer vruchten dankzij de Nijl. Dit koloniale voordeeltje werd veiliggesteld in 1929, toen Groot-Brittannië de landen langs de Nijloever een verdrag liet ondertekenen dat Egypte het recht gaf op 80 procent van het water en Sudan op de overige 20 procent. De touwtjes werden strakker aangetrokken in 1959. Na dat akkoord was het verboden om Nijlwater af te tappen of dammen aan te leggen als dat zou betekenen dat het stroompje na knooppunt Khartoem zou versmallen.
Dat is een fikse tegenvaller voor de landen van de Witte en Blauwe Nijl. De vitale rivier op hun grondgebied is dankzij de koloniale verdragen niets meer dan een afvoerputje voor kostbaar water. En niet alleen dat, ook vruchtbare grond voert naar zandbakken Sudan en Egypte.
Al decennia lang proberen de staatshoofden uit het Nijlgebied tot een eerlijkere verdeling van de erfenis te komen. Vorige week werd in Kampala, hoofdstad van Uganda, weer een kansloze poging ondernomen.
Het zal geen verrassing zijn dat Egypte en Sudan weinig haast hebben. De landen zijn het ermee eens dat er moet worden heronderhandeld over het koloniale verdrag, maar weigeren tegelijkertijd hun ‘bestaande
rechten’ op te geven.
Grimmig
De sfeer in de Nijlfamilie wordt hierdoor grimmiger. Ethiopië, voor negentig procent van zijn energie afhankelijk van water, heeft alle bereidheid tot compromissen al laten varen. Het kampt met grote energietekorten die de economie schaden en de bouw van een dam in de Blauwe Nijl wordt gezien als de ultieme oplossing. Het zal niet de eerste keer zijn dat schijnbewegingen daartoe leiden tot mobilisatie van Sudanese troepen aan de Ethiopische grens.
De grootste provocateur in het conflict tot nu toe is Tanzania, dat in 2004 de koloniale regels aan zijn laars lapte en een gigantische pijplijn liet aanleggen om water uit Lake Victoria af te voeren. Egypte reageerde agressief en dreigde zelfs met militair ingrijpen als er ook maar een druppel minder op Egyptische bodem terecht zou komen. Dat bleek mee te vallen en men ging over tot de orde van de dag. De toon is echter gezet. En het geduld binnen de Nijlfamilie met de graaiende broertjes lijkt op te raken. Op naar de volgende kansloze praatsessie over zes maanden.
Luc van Kemenade woont voor een aantal maanden in Ethiopië en doet verslag van de parlementsverkiezingen aldaar.
CC-foto: Giustino
