Er is een verband tussen de hedendaagse conservatieven en het kabbalisme, een joodse mystieke beweging die ontstond in de twaalfde eeuw. Ik vraag de moderne, rationele en ongelovige lezer geduld om, ondanks de religieuze connotaties in deze bijdrage, aandacht te schenken aan de kern van de zaak. Het gaat om de vraag hoe we de menselijkheid van de mens kunnen begrijpen.
In deze overgerationaliseerde tijd begrijpen we wat de mens onderscheidt van de rest van het Zijn, als een wezen dat kan spreken en denken. In de Bijbel wordt daar heel anders over gedacht. De menselijkheid wordt hier niet begrepen vanuit de ratio, maar op grond van de notie dat de mens is geschapen naar het beeld en de gelijkenis van God. Wat betekent dit concreet? Volgens de kabbalisten is God de heerser van alle krachten. Alles wat lager is, heeft zijn wortel in de kracht van God. Zonder die kracht, de adem van God of de ziel houdt alle leven van het lagere op te zijn. Dood gaan is het verlaten van de geest uit ons lichaam. Dan sterft het lichaam onherroepelijk.
Hieruit volgt dat als de mens geschapen is naar het beeld en de gelijkenis van God, ook het bestaan van de wereld afhankelijk is van de mens. Dit zou betekenen dat de natuurverschijnselen, waaronder de natuurrampen en pandemieën, afhankelijk zijn van de mens:
“Er gaat geen detail van zijn daden, woorden en gedachten op enig moment verloren … de verstandige mens zal in zijn hart beven en vrezen wanneer hij overweegt hoe ver zijn daden reiken en aan het bederf en de verwoesting die zelfs een kleine fout teweeg kan brengen.”
(dit is een citaat uit een talmoedles van Levinas). In de mens ligt heel de gang van het universum besloten. De mens die niet aan de geboden gehoorzaamt zondigt niet tegenover God, maar vernietigt de wereld. Menselijkheid wordt vanuit de Bijbel gezien, gedefinieerd door het ‘voor de Ander’ zijn. De menselijke mens is fundamenteel niet-narcistisch.
De crises van deze tijd zouden de mensen er bewust van kunnen maken dat de verantwoordelijkheid bij hen ligt. De coronapandemie is er een tragisch voorbeeld van. Hier zien we nogmaals welke wijsheid er in de Bijbel zit. Ik durf zelfs te beweren dat het geen kwestie is van geloven in God, maar dat de mens moet openstaan voor de wijsheid van de Heilige Schriften, waar die ook moge vandaan komen. Om de wereld menselijk te houden, is het noodzakelijk ons dagelijks te bezinnen over de Bijbelse wijsheid; dat is trouwens altijd de rol geweest van de religie. Al de rest die erbij wordt gedacht is bijzaak en kan ons afleiden van de kern van de zaak.
Wat is het verband met het conservatisme? In zijn recent verschenen boek Remaking one nation: The future of conservatism houdt Nick Timothy, een Britse conservatieve commentator en ex-adviseur van Theresa May, een pleidooi voor een nieuw conservatisme dat respect voor persoonlijke vrijheid combineert met solidariteit. De vrijheid om rijk te worden is niet belangrijker dan onze verplichtingen tegenover elkaar. Het huidige politieke beleid, zowel van links of van rechts, is niet in staat de economische en sociale ongelijkheid te overbruggen. De politieke elite zit in haar eigen bubbel en heeft geen feeling voor wat de gewone mensen meemaken. Wie voor de gewone man opkomt, krijgt het verwijt een populist te zijn. In het licht van bovenstaande is er weinig menselijkheid in de politiek. Timothy verwijt de politici dat ze tegen beter weten in doorgaan met de massa-immigratie, het multiculturalisme en de afbraak van het gezinsleven.
Zijn onze politici, vooral dan in de Europese Unie, er zich van bewust welke “verwoesting zij met hun daden aanrichten in het leven van de gewone man” – om dit in termen van de kabbalisten uit te drukken – ? De globalisering, de overdreven nadruk op de vrije marktwerking, de bureaucraten in Brussel die wetten uitvaardigen zonder rekening te houden met het eigene van elke lidstaat en het toelaten van miljoenen zogenaamde asielzoekers hebben een destructief effect op de cohesie, de identiteit en de cultuur van de samenleving.
In de twaalfde eeuw wezen joodse exegeten er al op dat de mensen zelf verantwoordelijkheid zijn voor wat er in de wereld gebeurt. Deze wijsheid ontbreekt door de huidige obsessie voor de rechten van de groep, de slachtofferrol die minderheden innemen, de intolerantie voor mensen met een andere mening en de ondermijning van de nationale identiteit en het patriotisme. Dat niet-westerse allochtonen gaan bepalen of de Gouden Koets al dan niet mag rijden, is een voorbeeld van dit laatste. De vaderlandsliefde wordt opnieuw verder ondergraven.
Volgens Nick Timothy ligt de oplossing in een herwaardering van het nationalisme in de westerse democratieën. Solidariteit berust op een gemeenschappelijke identiteit, op een wetgeving die door het volk tot stand is gekomen, op tradities, normen, waarden en een geschiedenis die mensen al eeuwen lang met elkaar delen. Roger Scruton wees er al op dat nationalisme niet berust op ‘Bloed en Bodem’, maar op respect voor de specifieke rechtspraak en de tradities die in de loop van de eeuwen in elk land tot stand zijn gekomen. Wie zich hieraan niet aanpast, hoort niet thuis in het land. Zoals ieder burger het recht heeft de privacy van zijn woning te verdedigen, zo moet het land als geheel het eigene kunnen verdedigen tegen al wie zich opdringt en de gebruiken niet respecteert. Dat is helemaal geen xenofobie, maar voor de cohesie noodzakelijk patriotisme. Zonder cohesie is er geen solidariteit en dan wordt de wereld volgens de bijbelse wijsheid vernietigt. Bij een conservatief beleid wordt de verantwoordelijkheid bij de burgers zelf gelegd en de staat wordt zodanig ingericht dat de burgers zich erbij betrokken voelen. Alleen binnen een Europese Confederatie is dit laatste mogelijk. Dat de politici in Brussel dit niet begrijpen is een kapitale vergissing.
