Dit is een voorpublicatie uit het boek ‘De partij dat ben ik: de politieke beweging van Thierry Baudet’ van Chris Aalberts, dat vrijdag verschijnt bij Uitgeverij Jurgen Maas. In de zomer van 2017 werd Aalberts door Baudet als spreker uitgenodigd voor een trainingsdag voor vrijwilligers van Forum voor Democratie. Zijn advies over hoe je een partij tot een succes zou kunnen maken werd direct in de wind geslagen.
Thierry Baudet belt me op in juni 2017, enkele maanden na de entree van Forum in de Tweede Kamer. Hij vraagt of ik een presentatie wil houden voor de vrijwilligers die FvD vorm moeten gaan geven. Ik heb ruim twee jaar eerder met Dirk-Jan Keijser een boek geschreven over mislukte rechtse partijen: De puinhopen van rechts. In dit boek analyseren we de partijen van Pim Fortuyn, Geert Wilders, Rita Verdonk en Hero Brinkman, die inhoudelijk sterke overeenkomsten met Forum vertonen, maar op de PVV na allemaal een organisatorische mislukking waren en snel ten onder gingen. Baudet vertelt dat hij met Forum niet dezelfde fouten wil maken. Waar moet Forum bij de partijopbouw op letten? Welke fouten zijn te voorkomen? FvD betaalt me 750 euro voor een presentatie van ruim twee uur en bestelt tevens vijftig exemplaren van het boek, zodat de nieuwe vrijwilligers de inzichten over eerdere rechtse mislukkingen tot zich kunnen nemen.
We zitten op 16 juli in een vergaderzaal in het Van der Valk-hotel in Leusden. Ik word ontvangen door Saskia Koning, de nieuwe directeur van het partijbureau. Ze is de buurvrouw van bestuurslid Rob Rooken en heeft haar baan bij KPN verwisseld voor Forum. Ze is bezig met naamkaartjes voor de vrijwilligers en er komen zo’n vijftig mensen. Het zijn voor mij allemaal onbekenden, behalve opiniemaker Yernaz Ramautarsing, die ik weleens op televisie heb gezien. Baudet en Hiddema zitten op de eerste rij. Wie de vrijwilligers zijn en wat hun rol straks zal zijn is niet duidelijk. Baudet heeft me uitgelegd dat ze moeten gaan helpen bij de voorbereiding van de Provinciale Statenverkiezingen van 2019. Het is een politiek onervaren groep. We discussiëren bijvoorbeeld over de vraag of FvD rechts is en of populistisch een label is dat op Forum van toepassing zou kunnen zijn. Het lijken me open deuren, maar de aanwezigen zijn minder zeker.
In mijn presentatie vertel ik dat bijna alle rechts-populistische partijen in Nederland door interne problemen uiteen zijn gevallen. Er is sprake van een patroon: de problemen waren het gevolg van verkeerd ingevuld leiderschap. Partijen als LPF, Trots op Nederland en PVV draaiden om één leider en dat is geen duurzaam model. Deze partijen vragen van kandidaten en vrijwilligers loyaliteit aan de leider. Bij het selecteren van kandidaten worden niet de beste mensen geselecteerd, maar de meest loyale. Dat levert scheve gezichten op bij mensen die hard werken maar niet worden beloond. Dat zijn met name mensen die ook nadenken over de zwakke plekken van de leider, de partij en het programma. Zodra een kandidaat eenmaal gekozen politicus is, heeft hij bovendien een eigen mandaat. Hij of zij kan dan in de verleiding komen om zijn eigen ideeën te volgen in plaats van de ideeën die van bovenaf zijn opgelegd. Dat is een recept voor ruzie.
Mijn verhaal is deze ochtend actueler dan ooit. FvD heeft enkele weken eerder aangekondigd mee te doen aan de Amsterdamse gemeenteraadsverkiezingen. Ik vraag aan de zaal of de Amsterdamse fractie straks zelf mag besluiten over grote thema’s die veel media-aandacht krijgen. Of moeten ze eerst afstemmen met de partijtop? De zaal valt stil en velen kijken voor het goede antwoord naar Baudet. Hij zegt dat er overleg kan zijn. Ik bevestig dat dat kan, maar dat volksvertegenwoordigers ook een eigen mandaat hebben. Ik zeg dat ik aanneem dat FvD goed nadenkt over wie op de kandidatenlijst komt te staan en dat dit dus mensen zijn op wier oordeel Forum vertrouwt. Ik maak het grapje dat FvD mij waarschijnlijk niet op de kandidatenlijst zal zetten omdat ik inhoudelijk niet uit het juiste hout gesneden ben. Aan de reacties uit de zaal merk ik dat een groot deel van de aanwezigen het niet vanzelfsprekend vindt dat ze zelf keuzes mogen maken en als politicus een eigen mandaat hebben richting de kiezer. Het lijkt bijna alsof de aanwezigen erop zijn uitgekozen: eigenzinnige types zijn niet door de selectie gekomen.
Pas maanden later wordt duidelijk wat de context van de bijeenkomst was. Het partijbestuur heeft in de maanden ervoor een groot aantal vrijwilligers gescreend, wat heeft geleid tot deze ‘Leusdengroep’. De verwachting was dat ze de kandidatenselectie voor de Provinciale Statenverkiezingen van 2019 zou gaan verzorgen. Er zouden teams komen van vrijwilligers die de politiek in hun eigen provincie zouden gaan volgen en gesprekken zouden voeren met mogelijk geïnteresseerden. Ze volgden daarom drie trainingsdagen. De eerste trainingsdag ging over Tocqueville, de favoriete filosoof van veel FvD’ers. Ik ben er de hele ochtend van de tweede dag. Wat het middagprogramma is wordt me niet verteld.
De derde trainingsdag loopt anders dan verwacht: het partijbestuur wil bij nader inzien geen provinciale teams meer en heft deze ter plekke op. Het bestuur stuurt de groep naar huis en verwijdert bijna alle inmiddels aangemaakte appgroepen. Er blijft er slechts eentje bestaan, zonder dat het partijbestuur dit weet. De deelnemers krijgen nog een bericht waarin Baudet hen bedankt voor ‘alle inspanningen’ en hij meldt dat ze verder niets hoeven te doen. Een enkeling uit de Leusdengroep krijgt de functie van regiocoördinator. De rest staat op een zijspoor. Er zal contact met ze worden opgenomen als FvD ze wil inzetten, mailt Baudet nog.
Het partijbestuur brengt zo in één klap de net ingevoerde provinciale structuur om zeep, nog voordat die kon gaan functioneren. Het lijkt erop dat het bestuur direct na mijn presentatie de hiërarchische koers heeft gekozen die ik juist had afgeraden. Deze werkwijze is wel in lijn met de statuten: inspraak is er, net als bij de rechtse voorgangers, niet. De buitenwereld merkt de ingreep niet meteen op, er is nooit naar buiten gebracht dat de Leusdengroep bestaat. Er komt pas aandacht voor als weggestuurde vrijwilligers bij de media aankloppen. Ik schrijf op ThePostOnline dat de partij de regionale structuur heeft afgeschaft. Het levert me een woedende app van Baudet op, waarin hij schrijft dat slechts de structuur is gewijzigd. Dat is niet helemaal waar: er is meer afgeschaft dan opgebouwd. Tegelijkertijd is er formeel niets veranderd: de partijtop blijft bepalend.
Pas later wordt duidelijk waarom het partijbestuur tot deze ingreep heeft besloten. Otten blijkt het niveau van de vrijwilligers te laag te vinden. Nu is hij wel vaker veeleisend, maar deze groep is in zijn woorden ronduit abominabel. Dit oordeel hangt samen met zijn bedrijfsmatige filosofie, in dit geval over de selectie van personeel. Zijn overtuiging is dat als het niveau van de mensen aan het begin van het proces niet goed is, er ook geen nieuwe goede mensen bij zullen komen. Goede mensen trekken andere goede mensen aan, slechte mensen slechtere. Deze instrumentele visie op vrijwilligers maakt dat afscheid nemen in deze situatie noodzakelijk is. Deze mening van Otten is geen verrassing: hij was al vanaf het begin kritisch over de hele exercitie.
Het opheffen van de teams heeft nog een tweede, minstens zo belangrijke reden: Otten kan het proces niet goed overzien. Er hebben zich allerlei mensen aangemeld die willen meepraten over de toekomst van de partij. Er circuleert een plan waarin schaduwfracties inhoudelijke input aan de Kamerleden moeten gaan geven. Op het terrein van de zorg ontstaat al snel een groep vrijwilligers die met elkaar gaat dineren. Koning is inmiddels begonnen de schaduwfracties voor te bereiden door de expertise van vrijwilligers te inventariseren. Tegelijkertijd ontstaan er ook nog activiteiten in het land, zoals, buiten het partijbestuur om, in Gelderland. Als Otten, Hiddema en persvoorlichter Jeroen de Vries spontaan bij een provinciale bijeenkomst langsgaan, zien ze tot hun schrik dat de partij een eigen leven is gaan leiden, er activiteiten zijn ontstaan waar ze nauwelijks iets van weten en waarvan ze het niveau ondermaats vinden. Het partijbestuur ziet overal risico’s.
Dit is een fragment uit ‘De partij dat ben ik: de politieke beweging van Thierry Baudet’. Het boek is vanaf vandaag verkrijgbaar in de boekhandel.
