Veel mensen denken dat ik een goede bekende ben van Annabel Nanninga. Toen ze in oktober 2017 haar politieke carrière begon, schreven we allebei voor deze website. Voor buitenstaanders geldt dat als bewijs dat wij elkaar kennen. De werkelijkheid is anders: ik heb Nanninga een paar keer op een verjaardag van een vriendin ontmoet in de tijd dat ze nog helemaal niet voor ThePostOnline schreef. Ik vond haar wel aardig. Ze had weleens foute grappen over de Dodenherdenking gemaakt. Mijn smaak is het niet, maar haar persoon laat zich niet samenvatten door die paar tweets.
Opeens begon Nanninga een politieke carrière en kwam ze terug in mijn stukken. Toen ze meldde ‘niet op de toon te gaan letten’ schreef ik dat ze dat beter wel kon doen. Ik schreef over het gedoe met haar Amsterdamse medekandidaat Yernaz Ramautarsing, die controversiële uitspraken in appgroepen had gedaan. Ik herinner me een debat in de Balie tussen de landelijke lijsttrekkers. Vanaf de tribune waren we getuige van een epische scene: Ramautarsing stormde het podium op omdat hij vond dat er over hem werd gelogen. De foto’s haalden alle kranten.
Een paar weken later was er weer een debat. Voor FvD was Kristina Türkmen van de partij, een vrouw met een migratieachtergrond, een duidelijk accent en een stevig gebrek aan politieke ervaring. Haar optreden kwam amateuristisch op me over. Ze kwam later in het nieuws met extremistische uitspraken die ze snel weer introk. Nanninga liet bij dit debat verstek gaan, maar er waren wel andere FvD’ers. Ik herinner me een gesprek met kandidaat Hemmie Kerklingh, een oudere man die ooit succesvol ondernemer was en tijdens de campagne door Antifa werd aangevallen. Een aardige man die geen vlieg kwaad doet.
Hoe moesten we Forum kwalificeren? Ik vond het niet zo duidelijk. Forum was een initiatief van Baudet, die ik kende van zijn denktank waar ik jaren eerder regelmatig langs was geweest. Gekte was er alom aanwezig. Ook deed Baudet nogal eens extreme uitlatingen. Hij sprak over ‘homeopathische verdunning’ en ‘een dominant blank Europa’. Die uitspraken suggereerden dat een partij onder zijn leiding geen middenpartij kon zijn. Dat was de profilering ook: een intellectuele variant van de PVV, waar men cursussen in kastelen organiseerde, boeken las en met filosofen aan de haal ging.
Ik moest hier deze week aan denken toen FvD-prominenten resoluut hun lidmaatschap opzegden, waaronder Nanninga. Verrassing: Baudet is een antisemiet en een complotdenker. Ook doet hij niets tegen extremisme en antisemitisme binnen Forum en de jongerenorganisatie JFVD.
Tegenstanders vinden de hypocrisie van weglopers als Nanninga stuitend. Weglopers zeggen zich nu te ergeren aan het extremisme van Baudet, maar dat was er al toen men zich bij Forum aansloot. Toen had Baudet het al over een auto-immuunziekte, had hij al vrouwonvriendelijke uitspraken gedaan en had hij al bij de IJzerwake gesproken. Iedereen die zegt dat Nanninga lang heeft zitten slapen lijkt een punt te hebben. We moeten niet doen alsof Baudet deze week voor het eerst extremistisch uit de hoek kwam. Toch vind ik dit te makkelijk. Dat zit zo.
Forum is een politieke partij: een groep mensen die samen iets probeert te bereiken. Een partij is meer dan een individu. De partijleider is bepalend voor de organisatie, maar bepaalt niet alles. Er zijn leden en collega-politici met wie hij in gesprek moet over de politieke koers. Er is altijd een precaire verhouding tussen leider en volgers: de leider kan niet te ver voor de troepen uit lopen, want dan vervreemdt hij zich van zijn volgers. Die volgers kunnen niet dagelijks kritiek leveren op hun leider, want dat werkt ondermijnend. Tegelijk moeten ze hun mond opendoen als de leider te ver gaat.
Forum leek aanvankelijk niet gelijk aan het extremisme van Baudet. Er was een tweede partijbestuurder, Henk Otten, die druk bezig was alle extreme uitlatingen tegen te gaan, af te zwakken of aan het oog van de buitenwereld te onttrekken. Het was een van de redenen waarom men zichzelf intern kon blijven wijsmaken dat het allemaal wel goed zou komen, vaak tegen alle overduidelijke signalen in. FvD-politici waren niet de enigen met dat waanbeeld: ook stemmers trapten er in maart 2019 massaal in. Toen het FvD-politici dan eindelijk duidelijk was hoe het echt zat, zaten ze gevangen in hun eigen partij.
Forum heeft niet de organisatiestructuur van de PvdA waar de leden een ALV kunnen houden als Lodewijk Asscher iets verkeerd doet. Bij Forum is in de praktijk alleen het partijbestuur bepalend en kunnen de leden slechts ja en amen zeggen. Dat geldt ook voor politici die een gekozen functie hebben, zoals Nanninga. Zij zitten immers niet in het bestuur. Als partijvoorzitter Baudet iets extremistisch zegt, kunnen ze hem er informeel op aanspreken, maar hij hoeft niet te luisteren. Dat doet hij ook niet. Zo ontstaat een angstcultuur en durft op den duur niemand meer openlijk kritiek te uiten.
Daarmee komen we bij het verwijt wat je veel FvD-politici kunt maken: ze hebben zich niet in de organisatiestructuur verdiept toen ze zich aansloten. Ze hadden niet door dat ze lid werden van een club waarop ze geen invloed konden uitoefenen en die alleen ter meerdere eer en glorie van Baudet bestaat. Ze wisten vaak wel dat Baudet extremistisch uit de hoek kon komen, maar ze dachten dat de partij breder was dan hij en dat ze er zelf ook invloed op zouden hebben. Zo stonden ze al snel Baudets extreme uitspraken te verdedigen, zonder die te kunnen tegengaan.
Deze bom moest vroeg of laat wel barsten en dat is deze week dan eindelijk gebeurd. Zegt dat iets over de integriteit van FvD’ers die nu zijn afgesplitst? Laten we nog eens naar Nanninga kijken. Ook zij ging in een perverse partijstructuur functioneren en werd geconfronteerd met extremisme waar ze uiteindelijk geen vat op had, maar waar ze wel op werd aangesproken. Intern was ze wel kritisch: zo zorgde ze er bijvoorbeeld voor dat Ramautarsing opstapte. Ze bleef ver van een ‘boreaal’ en ‘dominant blank’ Europa, ontwikkelde een eigen stijl en behaalde soms wat succesjes. Maar Baudet bleef op de achtergrond altijd aanwezig.
Je kunt eeuwig tegen Nanninga en haar collega’s blijven zeggen dat ze fout zaten omdat er altijd al extremisme in Baudet zat. Dat is waar, maar zij hadden ook het idee dat Forum een gewone partij zou worden waar de gematigden de club de juiste kant op zouden kunnen trekken. Dat dat naïef was omdat de structuur dit niet toelaat en Baudet volstrekt onberekenbaar is, is pijnlijk duidelijk geworden. Je kunt dat ex-FvD’ers eeuwig blijven verwijten, maar je kunt ook denken dat afsplitsers uiteindelijk wel grenzen hebben gesteld en daar ook conclusies aan hebben verbonden. Daarmee erkennen ze hun eigen fout.
