Hoe bouw je een nieuwe partij uit? Of het nu gaat om de LPF van Fortuyn, de PVV van Wilders of Trots op Nederland van Verdonk, in alle gevallen waren er aanzienlijke hoeveelheden mensen nodig om functies te vervullen. Niet alleen de kandidatenlijst voor de Tweede Kamer, maar ook andere kandidatenlijsten moesten worden gevuld in de provincie of in de gemeente. Er waren medewerkers nodig bij de verschillende fracties, soms ook op het partijbureau en tot slot ook heel veel vrijwilligers die bereid waren vrijwillig posters te plakken en te flyeren.
Het rekruteren van goede politici is voor alle partijen een probleem. De ledentallen dalen en dus is het steeds moeilijker mensen voor functies te vinden. Vroeger konden partijen mensen uittesten door ze een tijdje zonder functie mee te laten draaien, om zo te zien of ze eventueel geschikt zouden zijn. Maar die tijd is allang voorbij: in veel gemeenten zijn traditionele partijen al blij als ze de kandidatenlijst zonder al te veel compromissen gevuld krijgen. Laat staan voor de meeste nieuwe partijen.
Maar voor nieuwe partijen is de uitdaging nog groter. Als nieuwkomers moet iedereen tegelijk gerekruteerd worden voor een kandidatenlijst of voor functies bij de Tweede Kamerfractie. Uit de media weten we inmiddels hoe dat ging: allerlei Kamerleden van de LPF en PVV kwamen negatief in het nieuws door hun verleden, wat tijdens de rekrutering niet naar voren was gekomen of simpelweg was genegeerd. Toch deed het grootst mogelijke probleem zich niet voor: kandidaten met een rechts-extreem verleden.
Alle partijen op rechts wilden zonder uitzondering op geen enkele manier geassocieerd worden met personen en partijen die als extreemrechts bekend stonden zoals de CD, de NVU en CP’86. Ook wilden deze partijen geen kandidaten die ooit bij organisaties als Voorpost hadden gezeten. Ze slaagden vrijwel altijd in die opzet: er kwamen behalve een enkel LPF-geval nauwelijks verhalen naar buiten over personen die bij extreemrechts hadden gezeten.
Extreemrechtse of voorheen extreemrechtse kandidaten leveren een nieuwe partij negatieve publiciteit op, maar vrijwilligers die eerder bij dezelfde partijen zaten zijn eveneens een publicitair en organisatorisch risico. En daarvan zijn juist wel meerdere gevallen bekend: de nieuwe partijen op rechts hadden allen een aanzienlijke aantrekkingskracht op sympathisanten van onder andere de voormalige CD. De kans dat deze mensen zich als vrijwilliger aanmeldden was bovendien groter dan dat ze zich kandidaat stelden: velen wilden niet voor de bühne actief worden omdat hun vroegere partij wellicht ontmaskerd zou worden.
Maar voor partijleiders als Verdonk, Wilders en Fortuyn was daarmee de kous niet af. Er bleek al snel screening nodig van iedereen die zich aanmeldde. Waar een traditionele partij als de PvdA iedereen die posters wil plakken welkom kan heten, moesten partijen als Trots op Nederland en de PVV ook deze mensen doorlichten. Het nadeel laat zich raden: waar vrijwilligers het werk van de nieuwe partij zouden moeten verlichten, werden ze op deze manier een last.
Niet zo gek dus dat Rita Verdonk onlangs aankondigde een nieuw bedrijf te beginnen: ‘CV Monitoring’, naar eigen zeggen het ‘eerste bedrijf dat cv’s digitaal kan checken en keurmerken’. Ze heeft immers ervaring opgedaan met verkeerde CVs. Had dat bedrijf maar bestaan ten tijde van Trots op Nederland.
Dirk-Jan Keijser en Chris Aalberts interviewden de afgelopen maanden betrokkenen bij de partijen die sinds 2002 rechts van het midden werden opgericht zoals de LPF, Trots op Nederland en de PVV. In 2015 komt hun boek uit over ‘De puinhopen van rechts’. Zij schrijven wekelijks over hun bevindingen.
