Meer haat, meer slachtofferschap, meer bescherming zal ons niet helpen. De terreur is gericht tegen onze manier van leven. Als we willen dat onze manier van leven overwint, zullen we bereid moeten zijn erin te investeren. Zoals te verwachten was, was er onlangs weer een gek die een aantal aanslagen pleegde. Zelfs een leek ziet dat dit dwaallicht zich heeft laten inspireren door Parijs; eerst een aanslag op het vrije woord, vervolgens op de Joden, en ten slotte suicide by cop.
Ook nu is het weer wachten op de volgende aanslag. Die kan vandaag plaatsvinden, volgende week of volgende maand; in Amsterdam, Boedapest of Cardiff. We kunnen allemaal slachtoffer zijn. Als we een krant met een spotprent steunen, naar een synagoge of kosjere winkel gaan, als we op een of andere manier betrokken zijn bij het vergroten van de veiligheid, of als we als onschuldige omstander ergens bij betrokken worden.
Dit is de wereld waar we in leven. Misschien hebben we het te laat willen zien, maar het is niet meer te ontkennen. Waar we een generatie lang misschien dachten dat er een muur om Nederland of Europa stond die de boze buitenwereld op afstand hield, moeten we nu erkennen dat Europa een strijdtoneel is. Het is een verdrietige zaak dat wij en onze kinderen geconfronteerd worden met datgene waar de generaties van onze ouders en grootouders ons nu juist voor wilden behoeden.
Aan diezelfde generaties zijn we het verplicht geen slachtoffer te zijn. Aan onze voorouders omdat zij het overleefd hebben en hun overleven zou nutteloos zijn als wij het nu zouden opgeven; voor onze kinderen, omdat wij nu eenmaal de verantwoordelijkheid hebben om de wereld met enige trots en zelfrespect veilig over te dragen aan een volgende generatie. Voor onszelf omdat we er nu eenmaal zijn.
Zoals te verwachten was, wordt ook deze aanslag weer benut door de gebruikelijke groepen mensen om met de gebruikelijke pathos de gebruikelijke dingen te roepen. Moslimorganisaties grijpen hem aan om te waarschuwen dat deze aanslagen kunnen leiden tot nog meer anti-moslimuitingen; anti-islamitische clubs bedienen hen meteen door ons eraan te herinneren dat het de islam is die erachter zit. Marginale psychopaten bloggen dat de CIA en de Joden erachter zitten en Bibi Netanyahu maakt er een verkiezingspraatje van. De voorspelbare duidingsmachines draaien hun riedeltjes weer af.
De logica van de terrorist is, dat hij de samenleving waar we in wonen, veracht. Die samenleving, waarin dingen gezegd worden waarvan hij wil dat ze niet gezegd worden en waarin mensen wonen van wie hij wil dat ze er niet wonen, is hem een gruwel. Daarom heeft de minister-president van Denemarken ook gelijk als ze zegt dat de aanslag – op het café, de synagoge en de politie – een aanslag op álle Denen is. Op heel Denemarken. Sterker nog: het is een aanslag op Europa, waarvan het bestaansrecht en succes nu juist is dat het een veilige regio is waarin verschillende groepen mensen in vrijheid kunnen wonen, vrijheid van meningsuiting heerst en een bepaalde mate van tolerantie.
Tegelijkertijd heeft ze ook ongelijk: het zijn telkens ook specifiek de Joden die slachtoffer zijn van deze daden. En, hoewel het antisemitisme onder islamieten schrikbarend hoog is, hebben zij niet het alleenrecht erop. Het moderne Zionisme is uitgevonden vanwege de Jodenhaat in Europa, en ook bij de autochtone Europeanen is het niet vanzelfsprekend dat die Jodenhaat met het uitroepen van de staat Israël voorbij was.
Over een paar jaar (hopelijk snel) zijn we blij dat dit achter de rug is. Zoals met alle dreigingen is gebeurd, zal deze ook verdwijnen. Zoals we nu in de geschiedenisboekjes moeten nalezen hoe in de jaren ’70 de IRA en de RAF Europa onveilig maakten, zal op enig moment in de geschiedenisboeken staan dat op enig moment de ISIS groot werd, macht had, verdween. Maar antisemitisme zal blijven bestaan; daar zijn immers noch fundamentalistische moslims, noch Joden voor nodig.
Meer beveiliging zal niet helpen. Voor een terrorist maakt het immers niet uit wie hij raakt; als hij maar raakt, en als het effect maar groot is. Het doel is chaos. Het is dan ook onmogelijk alle potentiële doelen te bewaken. Beter is het dat allen waakzaam zijn, en in hun eigen omgeving opletten.
Maar daarmee zijn we er nog niet. Er komt een volgende aanval. Er zullen mensen sterven. Maar er zullen ook, telkens weer, mensen zijn die hun kinderen een Joodse opvoeding geven; mensen die denken dat ze in ieder geval het Jodendom nog één generatie verder zullen helpen. Zoals onze grootouders deden, en hun ouders voor hen. Zoals Rabbi Tarfon zegt in Pirkei Avot 2:16: “Het is niet je verantwoordelijkheid om de taak af te maken, maar je hebt ook niet de vrijheid om je eraan te onttrekken.”
Meer slachtofferschap zal ons niet helpen. Meer onderwijs, meer trots en meer kennis over onszelf wel. Deze golf terroristische aanslagen gaat niet over de islam, maar over Europa, en over onszelf. Het beste antwoord dat we kunnen geven op de kogels van de tegenstander is dan ook het stof van onze hoofdbedekkingen, het textiel van onze tzitzit, het papier van onze boeken, het perkament van onze thorarollen, het leer van onze tefilin, de klank van onze woorden, en de klanken van onze gebeden en liederen.
Mir Lebn ejbig
Mir lebn eybik, – wij leven eeuwig
Es brent a velt; – de wereld brandt
Mir lebn eybik, – wij leven eeuwig
On a groshn gelt. – zonder een cent
Un af tsepikenish di ale sonim,- en al onze vijanden mogen barsten
vos viln undz farshvartsn undzer ponim.- die ons de gezichten zwart willen maken.
Mir lebn eybik – wij leven eeuwig
In yeder sho! – op ieder uur
Mir lebn eybik – wij leven eeuwig
Mir zaynen do! – wij bestaan!
Mir lebn eybik – wij leven eeuwig
Es brent a velt; – de wereld brandt
Mir veln lebn un derlebn, – wij leven en beleven
Shlekhte tsaytn iberlebn! – dat we slechte tijden overleven
Mir lebn eybik, – wij leven eeuwig
Mir zaynen do! – wij zijn er!
Lejb Rosenthal
Deze column werd eerder gepubliceerd op de website van Robbert Baruch.
