Stel je voor dat minister Max van der Stoel van Buitenlandse Zaken in 1974 tijdens de vijf dagen durende gijzeling van de Franse Ambassade in Den Haag door leden van het Japanse Rode Leger -er vielen geen doden, al was het risico levensgroot gezien de bloedige reputatie van de Japanners- had gezegd “Het is loodzwaar om te doen, maar wel prachtig. Ik had het voor geen goud willen missen”. Of dat Dries van Agt, minister van Justitie ten tijde van de gewelddadige beëindiging van de treinkaping door Molukkers bij De Punt in 1977, waarbij acht doden vielen, had gezegd “Het was loodzwaar om te doen, maar wel prachtig. Ik had het voor geen goud willen missen”. Of minister-president Mark Rutte, die terugkijkend op de MH-17 aanslag – 298 doden – zou zeggen “Het was loodzwaar om te doen, maar wel prachtig. Ik had het voor geen goud willen missen”.
Ik wed dat de wereld te klein was geweest en er koppen waren gerold. Een topbestuurder die zich dergelijke narcistische idioterie laat ontvallen kan immers geen dag meer gehandhaafd worden op zijn invloedrijke positie. Het risico dat de manifeste psychische stoornis nog eens tot brokken zal leiden is veel te groot. Toch waren dat letterlijk de woorden die minister Hugo de Jonge van Volksgezondheid in februari van dit jaar sprak bij het tv-programma EenVandaag over zijn rol in de coronacrisis. Inmiddels kostte het coronavirus tienduizenden Nederlanders het leven. Honderdduizenden ondernemers zijn erdoor in de problemen geraakt. Nog hogere aantallen kinderen liepen leerachterstand op. Miljoenen zagen hun leven in kwaliteit achteruit gaan. De Jonge had het voor geen goud willen missen.
Hij is met premier Rutte hoofdrolspeler in de bestrijding van de coronacrisis. Het is absurd dat die man er nog zit. Wat heeft Mark Rutte geleerd toen hij HR-medewerker bij Calvé Pindakaas was? Eén kritische opmerking van toenmalig staatssecretaris Mona Keijzer over het coronatoegangsbewijs was eind september voor minister-president Rutte genoeg om haar per direct te lozen. Maar de grootste ministeriële clown sinds defensieminister Henk Vredeling -roes uitslapen bij een barkeeper van Nieuwspoort terwijl hij dringend gezocht werd, publiekelijk over telefoongesprekken met Koningin Juliana spreken als ‘ik kreeg moe weer aan de lijn’ en als Eurocommissaris straalbezopen in een Straatsburgse hotelbar een lege whiskyfles door een ruit gooien- blijft gehandhaafd. Je gaat haast denken dat Hugo de Jonge iets van Mark Rutte weet.
Lang heb ik compassie gehad met De Jonge. Uit eigen ervaring weet ik hoe moeilijk het openbaar bestuur kan zijn als je ingrijpende beslissingen moet nemen met beperkte informatie en houvast. Staren in een zwart gat, dieper en peillozer dan dat van een kunstwerk van Anish Kapoor, heb ik het wel eens genoemd. ‘Varen op een oceaan in dichte mist zonder kompas’, noemde premier Rutte de politieke besluitvorming in het begin van de coronatijd. Makkelijke oordelen en goedkope kritiek van stuurlui aan wal kunnen me mateloos irriteren. Daarom heb ik tot het uiterste meegevoeld met de bestuurders die ons door en uit de coronacrisis moeten leiden.
Maar nu is het met Hugo de Jonge wel klaar. Zijn ministerschap begon al bedenkelijk. “Die draag ik al jaren”, was het antwoord van de kersverse minister toen er kritiek kwam op de witte schoenen met bloemmotief waarmee hij voor de bordesfoto naast de koning ging staan. ‘Dan ben je al jaren een aandachtstrekker’ dacht ik. Niks mis met eigenzinnige kledingkeuzen, maar dit was een teken aan de wand. Vorm boven inhoud. Dat loopt nooit goed af.
Daarna kwam de zonnebankkwestie. Heel lang al hameren deskundigen op de schadelijke effecten van uv-straling. Zonnebanken vergroten de kans op huidkanker. Maar de minister van Volksgezondheid (!) loopt liever met een bronstig vakantiehoofd rond dan in te zien dat hij met zijn gedrag campagnes van KWF Kankerbestrijding in de wielen rijdt. Zelfs Basic Fit en Fit For Free, sportschoolketens die nooit vies zijn van wat extra inkomsten, hebben de zonnebank de deur uit gedaan omdat die haaks staat op een gezonde levensstijl. Aan zijn gelaatskleur te zien bevindt het ding zich nog immer in de ministeriële slaapkamer.
Een prachtstaaltje ijdeltuiterij kregen we met de kerst van 2020 toen minister De Jonge zich voor de roddelbladen liet fotograferen terwijl hij, gekleed in een blauwe coltrui, achter een witte piano zat. De handen waren parmantig over de toetsen gedrapeerd. Zwoel keek de bewindspersoon in de camera. De blik schreeuwde ‘kijk eens hoe goed ik piano kan spelen’. Iedere beginnende pianist kon zien dat die handen helemaal verkeerd stonden en er geen behoorlijke noot uit de vingers kon zijn gekomen.
Nog hilarischer werd het in augustus 2021 toen De Jonge op de foto ging voor De Volkskrant. Gekleed in een kekke vrijetijdsbroek en dito polootje nam hij parmantig plaats voor diezelfde Laurens-van-Rooyen-witte piano. Op de lessenaar van het klavier stond een partituur. Het eerste dat mij opviel was dat de vioolsleutel rechtsonder zat, terwijl die toch echt linksboven hoort. Het muziekstuk stond dus op zijn kop. Sindsdien weet ik zeker dat Hugo de Jonge zelfs niet in staat is om ‘Altijd is Kortjakje ziek’ met één vinger foutloos te spelen in C-majeur. Het was een en al pose.
Dezelfde pose die we keer op keer zagen als De Jonge, al dan niet per racefiets, arriveerde bij het Catshuis voor beraad over de coronamaatregelen. Krap t-shirtje, te warm gewassen jeans strak in het kruis getrokken, de blik schalks gericht op de cameralenzen. Een paard bij de hengstenkeuring legt meer sociaal vernuft aan de dag. Dat snapt dat je de jury niet moet overtuigen met edele delen, maar met edel gedrag.
In de schappen van de kiosken ligt momenteel de ‘Linda’ met Hugo de Jonge als covermodel. Gekleed in een glimmend pooierpak lacht de inmiddels bebaarde Don Juan ons toe. Wat hij in het blad zelf te melden heeft weet ik niet. Alleen al de aanblik van de cover is voldoende om te concluderen: hier is een onverbeterlijke poseur aan het werk. Louter vorm, geen inhoud. Laat maar.
Van narcisten is bekend dat ze slecht tegen kritiek kunnen. Toen een kritische Diederik Gommers, voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Intensive Care en lid van het Outbreak Management Team, bij het tv-programma Op1 verklaarde dat ‘code zwart’ -het moment waarop ziekenhuizen aan de poort moeten selecteren- aanstaande was en ziekenhuispersoneel dan bescherming van politie nodig zouden hebben, reageerde de bewindspersoon met een laatdunkend “Ik geef geen commentaar op wat talkshowgasten vertellen”. Op 22 november verklaarde Gommers in de Tweede Kamer dat code zwart binnen tien dagen een feit zou zijn. “We zijn nog ver verwijderd van code zwart in ziekenhuizen” riposteerde De Jonge geïrriteerd. Maar nog geen drie dagen later bekrachtigde hij formeel ‘fase 2D’ in de zorg, de laatste fase voor code zwart, waarbij de ziekenhuizen geen ‘planbare zorg’ meer bieden. Intussen hebben meerdere ziekenhuizen, zoals het Limburgse Zuyderland, laten weten dat code zwart feitelijk al is ingetreden. Ruzies met geweigerde patiënten en hun familieleden is schering en inslag. Medisch personeel wordt bedreigd. Exact wat Gommers voorzag.
Gommers’ tien dagen termijn eindigt op 3 december. Binnen enkele dagen zullen we dus weten of Hugo de Jonge gelijk had, dan wel uit zijn nek kletste toen hij nog maar een paar dagen geleden stellig beweerde dat code zwart ‘nog ver weg’ was. De voortekenen zijn ongunstig voor de minister. Lichtzinnige beweringen deed hij immers wel vaker.
Zo joeg hij eind juni honderdduizenden jongeren het besmettingsrisico in met zijn ‘dansen met Jansen’ gezwets. In diezelfde tijd zette hij collega Ferdinand Grapperhaus voor schut door hem er onder valse voorwendselen -corona was onder controle, mondmasker kon weg- toe te bewegen een ‘ode aan het mondkapje’ te brengen. “Zeg mondkapje waar ga jij henen? Naar het vuil, naar het vuil. Zeg mondkapje vind je het niet erg dat ik niet huil, dat ik niet huil” zong de minister van Justitie voor de camera’s. Dat Grapperhaus zichzelf daarmee na het wangedrag bij zijn huwelijk opnieuw volstrekt belachelijk en ongeloofwaardig maakte valt de minister van Justitie zwaar aan te rekenen, maar het was de minister van Volksgezondheid die in het kabinet de seinen op groen had gezet. Zeer ten onrechte, zo weten we inmiddels.
Het is diezelfde lichtzinnigheid die De Jonge er tijdens de persconferentie van 13 augustus 2021 toe bracht met een stalen gezicht te betogen dat het coronavirus zo goed onder controle was dat op 30 augustus in het onderwijs en op 20 september ook in de rest van de samenleving de anderhalve meterregel losgelaten kon worden. “We snakken allemaal naar het moment dat we ook de laatste beperkingen kunnen opheffen. We hopen en verwachten ook wel dat dat dit najaar nog zal zijn, dat het bijvoorbeeld op 1 november zou kunnen zijn” sprak de minister zelfverzekerd. 30 augustus, 20 september, 1 november, drie expliciete data rolden uit zijn mond. Overigens ook uit die van de minister-president.
Op 2 september 2021 publiceerden de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) en de Koninklijke Nederlandse Academie van Wetenschappen (KNAW) het rapport ‘Navigeren en anticiperen in onzekere tijden’, beleidsaanbevelingen in het licht van de Covid-19 pandemie. Je vraagt je af of De Jonge dat stuk gelezen heeft. Van de vijf scenario’s in de studie is er slechts één (‘Terug naar normaal’) die uitgaat van een uitbanning van het virus en een samenleving die zich helemaal richt op herstel. Dat is het scenario-De Jonge van 13 augustus. De andere vier scenario’s gaan er allemaal van uit dat covid-19 onder ons blijft. Het scenario ‘Continue strijd’, het vierde uit dat rapport, is exact waarin we ons nu bevinden. “Besmettingen en ziekenhuisopnamen blijven aanzienlijk, want er ontstaan steeds nieuwe varianten. Er zullen lastige afwegingen gemaakt moeten worden tussen beperkingen voor de samenleving om kortetermijngezondheidsschade te voorkomen enerzijds en andere maatschappelijke doelen anderzijds”.
De Jonge ging intussen onverdroten voort met het versoepelingsbeleid volgens zijn op 13 augustus aangekondigde tijdschema. Pas op 2 november werd hij wakker en kondigde het kabinet nieuwe maatregelen aan die op 6 november in werking traden. Hoofdlijn: houd u zich aan de basisregels. Mondkapje weer op in winkels, bibliotheken, speelplekken en pretparken. Coronatoegangsbewijs op meer plekken vereist. Met een kleine tussenstap op 12 november kwam er eindelijk op 26 november 2021, bijna drie maanden na het WRR/KNAW-rapport, een fermer pakket maatregelen. Opnieuw van het kaliber ‘too little, too late’. Winkels om 17.00 uur sluiten betekent hetzelfde aantal bezoekers in minder tijd. Meer kans op besmettingen dus.
De IC’s stromen weer vol. Bijna twee jaar na het begin van de coronacrisis is het aantal inzetbare IC-bedden kleiner dan destijds. Het aantal sterfgevallen in verzorgingshuizen is terug op het oude niveau. In tal van andere Europese landen zijn grote delen van de bevolking al voorzien van de booster-prik, Nederland moet nog beginnen met de hoogstbejaarden te vaccineren. Totaal onvoorbereid werd er de afgelopen dagen maar wat aangeklungeld met inkomend en uitgaand vliegverkeer van en naar landen waar nieuwe riskante virusmutaties zijn opgedoken, alsof we dit anderhalf jaar geleden niet al hadden meegemaakt. Israël, Marokko en Japan, waar veel minder besmettingen met het ‘omikronvirus’ zijn dan in Nederland, hebben onmiddellijk al het vliegverkeer op zuidelijk Afrika gestaakt. Hugo de Jonge wil eerst vergaderen.
Dat doet hij overigens niet met Diederik Gommers, die op 28 november 2021 bij WNL de verbijsterende mededeling deed dat de minister en hij geen contact met elkaar hebben. Op de vraag waarom hief het OMT-lid de handen ten hemel. Het is een detail in het geheel, maar zelfs het Deloitte-onderzoek naar de bedrieglijke mondkapjesdeal van Sywert van Lieden en zijn maten dat op 1 september zou worden opgeleverd is vooruitgeschoven naar april 2022 en ook die deadline is niet keihard, liet De Jonge’s secondant staatssecretaris Paul Blokhuis onlangs aan de Tweede Kamer weten. Wat heeft Hugo de Jonge ons nou eigenlijk gebracht?
In het tv-interview bij EenVandaag waar De Jonge de onvergetelijke woorden ‘loodzwaar, maar prachtig, ik had het voor geen goud willen missen’ uitsprak liet hij tevens weten graag in een volgend kabinet terug te keren. Mark Rutte staat bekend om zijn risicomijdende benoemingen. Egotripperij is aan hem niet besteed. Wat hebben we nog meer nodig om Rutte te laten inzien dat Hugo de Jonge nooit meer terug mag. Sterker nog, dat hij geen dag meer te handhaven is als op vrijdag 3 december blijkt dat zijn ontkenning van een naderende code zwart en zijn onbeschofte desavouering van Diederik Gommers net zulke misslagen waren als zijn kolder dat je met Jansen kon dansen. Een man met eergevoel treedt dan af. Een ijdele poseur gaat gewoon door.
Lees ook:
