Een nieuwe zwarte dag in de geschiedenis van Oostenrijk vond plaats op donderdag 20 januari 2022. Die dag stemde het parlement in met een voorstel voor een coronavaccinatieplicht voor volwassenen. Oostenrijk hanteerde al de 2G-regel waarbij ongevaccineerden worden uitgesloten van belangrijke delen van het publiekelijk leven. Maar wie op 1 februari 2022 nog niet gevaccineerd is tegen covid-19 riskeert een aanvankelijke boete van maar liefst 600 euro. Voor ‘weigeraars’ kan die boete oplopen tot 3600 euro per kwartaal. Op het moment van de parlementaire instemming was zo’n 74% van de Oostenrijkers gevaccineerd, tegenover 86% in Nederland (afgezien van de boosterprik). Duitsland overweegt kennelijk ook een vaccinatieplicht.
In een liberale samenleving kan de vrijheid van een toerekeningsvatbare volwassene niet worden beperkt, omdat het beter voor hem of haar zou zijn. Zoals John Stuart Mill in de negentiende eeuw reeds stelde:
“Men kan iemand niet met recht dwingen om iets te doen of te laten, omdat het beter voor hem zou zijn als hij dat deed, omdat het hem gelukkiger zou maken, of omdat anderen het wijs of zelfs rechtvaardig zouden vinden als hij dat deed.”
Volgens Mill moet de overheid zeer terughoudend zijn in het beperking van de individuele vrijheid:
“De enige reden waarom men rechtmatig macht kan uitoefenen over enig lid van een beschaafde samenleving, tegen zijn zin, [is de zorg] dat anderen geen schade wordt toegebracht.”
Het valt niet onder jouw vrijheid om te moorden, te stelen, of te verkrachten, omdat daarmee anderen schade wordt toegebracht. Belangrijk is echter om te beseffen dat de beperking van de individuele vrijheid niet onbeperkt is. Het is niet gerechtvaardigd om de hele bevolking huisarrest te geven om moord en diefstal te voorkomen, ongeacht of je die bevolking als potentiële daders of slachtoffers ziet. De vrijheid van het individu kan slechts worden beperkt voor het gedeelte van de vrijheid waarbinnen het realistisch is dat deze persoon anderen schade toe kan brengen. In Nederland hebben we daarom bepaalde gedragingen strafbaar gesteld in ons Wetboek van Strafrecht. In het kader van de openbare orde kan de burgemeester maatregelen treffen. Daarnaast kent ons civiel recht ook bepalingen die aangerichte schade regelen. Tevens proberen de AIVD en de politie doormiddel van inlichtingen ernstige misdaden te voorkomen. Zij kunnen daartoe allerlei maatregelen nemen. Hoe kleiner echter de potentiële aangerichte schade, hoe kleiner de gelegitimeerde maatregelen.
Met corona besmette gevaccineerden en ongevaccineerden lijken voor alsnog (voorlopige waarheid) even veel virusdeeltjes in het speeksel te hebben. Dat is een indicatie dat zij even besmettelijk zijn. Kort door de bocht is dat een dreun in het gezicht van de voorstanders van 2G: het is dan namelijk 1G of geen-G. Toen hoogleraar Ira Helsloot in maart 2020 stelde ‘dat de huidige coronamaatregelen meer schade aan de volksgezondheid toebrengen dan het aan winst oplevert’, kreeg hij bakken kritiek over zich heen. Twee jaar later, is er plots voorzichtig meer aandacht voor de door de maatregelen toegebrachte schade aan jonge en fitte mensen. Langzaam aan dringt het besef door dat de vrijheid die we hadden voorlopig – en wellicht nooit meer – terugkomt.
In de persconferentie van premier Mark Rutte en de nieuwe minister van Volksgezondheid, Ernst Kuipers, op 14 januari 2022, stelden zij dat het huidige probleem niet zozeer in de zorg zit. Hoewel het aantal besmettingen momenteel ongeveer 200.000 gevallen per week betreft, daalt het aantal ziekenhuis- en IC-opnames. Het kabinet vreest dat de door haar ingestelde quarantaineplicht bij een besmetting ertoe leidt dat cruciale sectoren onvoldoende aanwezig personeel zullen hebben. “Dat kan de maatschappij ontwrichten”, aldus Kuipers. Omwille van die reden – om niet nog meer besmettingen, en dus quarantaines, te krijgen – werden de horeca en cultuursector nog gesloten gehouden. Kuipers benoemt echter dat Omikron duidelijk aanzienlijk minder ernstige ziekteverschijnselen tot gevolg heeft.
Maar blijven we zo niet in cirkels draaien? Houden we op deze wijze niet een voortdurende wisseling van mensen die besmet raken en dan in quarantaine moeten? Aan het begin van de coronapandemie werd gesproken van de mogelijkheid tot groepsimmuniteit. Met een vaccinatiegraad van 86% opgeplust met de herstelde niet-gevaccineerden zouden we die immuniteit nagenoeg hebben bereikt. Als het werkelijk mogelijk zou zijn om dat te bereiken, is dit dan niet het moment om daarop in te zetten? Met een hoog besmettelijke milde coronavariant? Of is onderhand bekend dat groepsimmuniteit een hersenschim is? Omikron ontziet immers ook de gevaccineerden niet. En wie weet welke agressievere variant er weer zal ontstaan in het buitenland. Het valt ernstig te betwijfelen of een vaccinatieplicht het coronavirus zal doen verdwijnen.
Redenen voor strenge maatregelen waren aanvankelijk het aantal coronadoden, daarna de druk op de (reguliere) zorg, en nu de uitval van cruciale professionals door de quarantaineplicht. Wat zal het volgende argument zijn? Het is makkelijk en veilig om in rustige tijden te pleiten voor individuele vrijheid. Wat het liberale gedachtengoed voor iemand waard is blijkt echter pas in tijden van een serieus conflict of een ernstige crisis. Nederland, grijp terug naar onze liberale waarden. Schaf de coronapas af en ga zeker niet over tot een vaccinatieplicht.
Lees ook van Bart Collard:
