Uitgerekend op de dag, 5 april 2022, waarop bekend werd dat Sywert van Lienden niet alleen het ministerie van VWS voor 100,8 miljoen euro heeft getild, maar ook nog 146.000 euro graaide uit de kas van Justitie en Veiligheid voor leverantie van schorten en zelftesten aan de Dienst Justitiële Inrichtingen, verzamelden zich in de Thorbeckezaal van de Tweede Kamer de leden van de Commissie voor Volksgezondheid, Welzijn en Sport om bijgepraat te worden door het consultancy- en accountantsbureau Deloitte over het lopende onderzoek naar de handel in mondkapjes en aanverwante persoonlijke beschermingsmiddelen. Niet minder dan drie Deloitte-toppers waren uitgerukt om ruim anderhalf uur lang (terugkijken hier) in consultancy-speak niets van enig inhoudelijk belang te melden. “Wij bekijken de samenhang tussen actoren en factoren”.
Nadat in 2021 het Sywert-schandaal naar buiten kwam bestelde toenmalig zorgminister Tamara van Ark (VVD) een onderzoek bij Deloitte naar de deal met Van Lienden, Bernd Damme en Camille Van Gestel en hun ‘Relief Goods Alliance’ waarmee ze onder valse voorwendselen een gezamenlijke winst in de zak staken van circa dertig miljoen euro bruto. Na aftrek van belastingen was het voor ruim negen miljoen kassa voor Sywert, die daarmee zijn CDA-connecties en media-bekendheid verzilverde. Zijn kompanen gingen ieder met 5,5 miljoen naar huis. De deal stonk en dat wilden de Kamer en Van Ark onderzocht zien. Tevens kreeg Deloitte opdracht alle andere deals in beschermingsmiddelen te onderzoeken, te beginnen met transacties van 100 miljoen of meer, zoals die van Sywert c.s. Daarna de kleinere vissen. De totale omvang van de transacties beloopt 1,4 miljard euro. De eerste fase van het onderzoek van Deloitte zou in september klaar zijn.
Minister Van Ark, inmiddels volledig van het politieke toneel verdwenen, sloot met Deloitte een open-einde overeenkomst. “De onderzoeksopdracht is een dynamische”, schreef ze in juni 2021 aan de Tweede Kamer. “Want ik geef de onderzoekers de ruimte om de rijkweidte van het onderzoek uit te breiden”.
Geheel conform mijn voorspelling van 6 september 2021 leidde dit tot een ongebreidelde uitbreiding van de onderzoeksomvang, in de consultancytaal ‘scope-extensie’ genoemd, met als gevolg dat de ene na de andere deadline sneuvelde en opeenvolgende bewindspersonen -Blokhuis, De Jonge, Helder- de Kamer moesten informeren dat het nog langer gaat duren voordat Deloitte klaar is. De meest recente deadline: voor de zomer van 2022, onder voorbehoud uiteraard. Ik voorspel: dat gaat nog langer duren. De ‘technische briefing’ voor de Tweede Kamer van drie Deloitte consultants op 5 april liet daar ook geen twijfel over bestaan. Deze graaiers zijn nog lang niet uitgedeclareerd.
De briefing werd een opzienbarende bijeenkomst. Niet in het minst door de naïviteit van de Kamerleden die in alle ernst dachten dat Deloitte opening van zaken zou geven en munitie zou aandragen voor het debat van donderdag 7 april 2022 met de ministers Conny Helder van Medische Zorg en haar voorganger Hugo de Jonge. “Het is heel uitzonderlijk dat wij een procesupdate verzorgen voor iemand anders dan onze opdrachtgever” sprak Deloitte-consultant Gerrie Lenting, waarmee hij er geen misverstand over liet bestaan dat de Kamerleden niets te verwachten en al helemaal niets te eisen hadden. De opdrachtgever is immers VWS.
Na een inderdaad zeer procesmatige uiteenzetting zonder het minste inhoudelijk detail (“Wij moeten voldoen aan eisen van zorgvuldigheid, objectiviteit en onafhankelijkheid, moeten alles in samenhang bekijken en kunnen geen feiten uit de context lichten”) klaagde het ene na het andere Kamerlid het gevoel te hebben er voor Piet S. bij te zitten. “De reden voor het aanvragen van deze discussie was de bemoeienis van Hugo de Jonge met de Sywert-deal. Maar daar hoor ik niks over”, jammerde PvdA Kamerlid Attje Kuiken. “Ik kwam hier om geholpen te worden voor het debat van aanstaande donderdag” sputterde Farid Azarkan (DENK). “Donderdag is er een belangrijk debat. We vroegen het kabinet om een feitenrelaas. Maar nu krijgen we een technische briefing. We weten helemaal niks en er komt hier kennelijk ook niks. Wat heb ik hieraan” schamperde BBB’er Caroline van der Plas. “Hoe zit het nou met dat privé-mailgebruik van De Jonge?” probeerde Kuiken opnieuw. Fleur Agema (PVV) meende ‘helemaal op het verkeerde been gezet te zijn door Hugo de Jonge’. “Hij zei dat het feitenrelaas hem zou vrijspreken, maar we krijgen nu helemaal geen feitenrelaas”. “Kunt u dan niet laten weten of u een of meer gevallen van foute deals heeft aangetroffen?” hengelde FvD’er Pepijn van Houwelingen vergeefs. En overbodig, want Deloitte had al van meet af aan en bij herhaling benadrukt geen enkele inhoudelijke mededeling te kunnen doen.
De afmaker kwam van SGP-fractievoorzitter Kees van der Staaij. “Gebeurt het vaker dat een beperkt onderzoek over maar één onderwerp zo ontzettend uitdijt” wilde hij, kennelijk onbekend met de colportagepraktijken in de consultancywereld, weten. Beleefd antwoordde een van de Deloitte-medewerkers dat de ‘scope-extensie’ vier oorzaken had: aanvullende wensen van de opdrachtgever, toezeggingen naar aanleiding van Kamervragen, ‘onze eigen onafhankelijke rol’ en meldingen die waren binnengekomen bij het meldpunt dat Deloitte had ingericht. Desalniettemin stelde hij: “Wij voeren exact de scope uit”. Van der Staaij keek glazig. En zweeg verder.
Deloitte meldde 4000 gigabyte aan data te hebben ontvangen. Er zijn met meer dan honderd mensen van meer dan tien organisaties -ministeries, externe partijen- gesprekken gevoerd. Meer dan 400 ‘datahouders’ zijn geïnventariseerd. Na eerste analyse zijn van de door hen overgedragen data 5,5 miljoen items overgebleven ter nadere bestudering. Eén miljoen chats zijn bekeken. Voor een beschrijving van ‘het tijdsgewricht’, dat wil zeggen het ‘gesternte waartegen een beoordeling van de data moet worden afgezet’ zijn meer dan 1000 bronnen geraadpleegd. De data die zijn verzameld over de eerste onderzoeksprioriteit, de deal met RGA/Van Lienden zijn nog in onderzoek. “De hoorfase is doorlopen. Nu gaan we kennisnemen van de feiten. Verder kan ik er niets over zeggen”, aldus een Deloitte-medewerker over de ‘prioritaire’ fase 1 van het onderzoek dat al in september 2021 klaar had zullen zijn.
“Krijgen we dan straks een overzicht met een indeling ‘deze deals klopten wel / deze deals waren in strijd met het normenkader / deze deals waren frauduleus?” wilde Fleur Agema weten. “Nee, mevrouw, wij leveren alleen een feitenrelaas, een tijdsgewricht en een normenkader. Het oordeel daarover is aan de opdrachtgever”. Een kind kan de vervolgopdrachten aan Deloitte zien aankomen. Scope-extensie, zullen we maar zeggen.
De meest relevante vraag die werd gesteld kwam van Pieter Omtzigt (Groep Omtzigt). “Wat kost dit onderzoek eigenlijk?”. Exact dezelfde vraag stelde ik op 23 maart, 28 maart, 31 maart aan drie opeenvolgende woordvoerders van het ministerie van VWS. Ik vroeg naar de stand tot nu toe en de gehanteerde uurtarieven. Net als Omtzigt tijdens de ‘technische briefing’ kreeg ik geen antwoord. Zelfs niet een beleefdheidshalve ‘dat vertellen wij u niet’. Gewoon niks. Daarom heb ik op 5 april aan de woordvoerder ‘Corporate’ van VWS, Ruben van Dorssen, gevraagd of het niet raar is dat mensen die zich ‘woordvoerder’ noemen zwijgen. Ik geef hem een dag of twee. Dan trek ik aan wat hoger gelegen bellen.
Het is zonneklaar dat hier iets te verbergen is. De open-einde afspraak van Tamara van Ark is door Deloitte gretig aangegrepen om ad infinitum verder te researchen, met de bizarre sessie van 5 april 2022 als tussenstation. Vierduizend gigabyte, 5,5 miljoen items, 1000 geraadpleegde bronnen voor het opstellen van een ‘tijdsgewricht’. Wie verzint zoiets? En het eind is nog lang niet in zicht. Ik durf niet alleen de voorspelling aan dat de actuele deadline ‘voor de zomer van 2022’ net als alle eerdere deadlines niet wordt gehaald, maar ook dat de kosten van dit onderzoek de winst van Sywert van Lienden minstens met een factor twee gaan overstijgen. Twee Sywerts voor één onderzoek. Waarna minister Conny Helder een nieuwe onderzoeksopdracht uitzet met als vraag: hoe heeft dit zo uit de hand kunnen lopen?
Sywert en zijn kornuiten graaiden onder valse voorwendselen. Deloitte graait onder onderzoekstechnische voorwendselen. En Kamerleden zitten erbij en kijken ernaar.
Lees ook van Geert Dales:
