Het begin van deze eeuw wordt gekenmerkt door de opkomst van sterke, autoritaire leiders overal in de wereld, ondanks grote politieke en ideologische verschillen tussen de betreffende landen. Het lijkt wel alsof de wereld behoefte heeft aan leiders die de macht en de durf hebben om de noodzakelijke beslissingen te nemen. Staan we in de 21ste eeuw voor uitdagingen die niet op democratische wijze kunnen worden opgelost? Is een pandemie zo’n uitdaging, of de massa-immigratie, of de klimaatverandering of zoals in ons land het stikstofprobleem?
In zijn zojuist verschenen boek The Age of the Strongman: How the cult of the leader threatens democracy around the world analyseert de Britse journalist Gideon Rachman de recente opkomst van sterke mannen in de wereldpolitiek. Rachman is hoofd van de buitenlandredactie van de Financial Times en was eerder vijftien jaar medewerker van The Economist. ‘Strongmen’ zoals hij die leiders noemt, worden gekenmerkt door een persoonlijkheidscultus, autoritair handelen, nationalisme, traditionalisme en soms zijn ze gewelddadig.
Het curieuze is dat vrijwel alle sterke leiders in deze eeuw eerst door het Westen werden geprezen. Men had grote verwachtingen. Toen Poetin op 31 december 1999 aan de macht kwam, werd hij gezien als iemand die democratie in Rusland zou brengen. De Amerikaanse president Clinton zie letterlijk dat Poetin van Rusland een democratie zou maken. Poetin sprak ook die taal. In 2007, tijdens een lezing in München, veranderde hij van retoriek en uitte zijn onvrede over de ontwikkelingen na de Koude Oorlog. Merkel vergoelijkte dit en zei over Poetin dat hij nog leefde in de 19de eeuw en moeilijk zijn plaats kon vinden in de 21ste eeuw.
Ook toen Erdogan in 2003 aan de macht kwam werd hij gezien als een liberale, democratische hervormer. In 2012 kwam Xi Jinping in China aan de macht en over hem had men in het Westen hoge verwachtingen, totdat het tegendeel bleek en Xi zich ontpopte als een autoritaire leider die onbeperkt aan de macht kan blijven en zijn ideeën heeft laten vastleggen in de grondwet. Modi in India is een apart geval, want deze leider had in 2002 niet verhinderd dat tijdens de rellen van Gujarat hindoes meer dan duizend moslims vermoordden. Toen hij in 2014 premier van India werd, hadden westerse leiders het daar niet meer over.
Deze verkeerde verwachtingen zijn een gevolg van de aanname in het Westen dat als de markt opengaat voor globalisering politieke hervorming zal volgen. Economische processen zijn echter niet hetzelfde als politieke. Landen als Rusland, China en India verzetten zich tegen de dominantie van westerse grootmachten die hun waarden willen opleggen. Volgens hen is er geen verzameling van universele waarden. Ze willen hun eigen weg gaan.
Wat ondenkbaar was in het Westen vond plaats in 2016 toen Trump werd gekozen tot president. Hij toonde meteen zijn bereidheid om te breken met de regels, de globalisten verweet hij niet loyaal te zijn aan het land en zelfs onwettige maatregelen zoals het niet meer toelaten van moslims vond Trump noodzakelijk.
De persoonlijkheidscultus is eigen aan sterke leiders. Zij maken duidelijk dat zij alleen het land kunnen redden. Hierbij maken ze handig gebruik van korte en krachtige slogans zoals Make America great again, Get Brexit done of Shoot the drug dealers in de Filipijnen. Daarnaast is het creëren van een vijandbeeld handig. Erdogan meent dat het Westen een complot voert tegen Turkije. De vijand van de anti-globalisten is George Soros, een rijke jood, bankier, een liberale internationalist die via fondsen NGO’s subsidieert. Volgens China en Rusland sponsort de VS contrarevoluties om hun regeringen ten val te brengen. De sociale media spelen volgens Rachman een cruciale rol in de opkomst van deze leiders
De analyse van Rachman is interessant en verhelderend, maar zijn interpretaties en conclusies zijn beïnvloed door politieke correctheid. Rachman is de spreekbuis van de globalistische elite die weet wat goed is voor de gehele wereld. Hij is ervan overtuigd dat de door hem beschreven sterke leiders uiteindelijk zullen verliezen omdat hun politiek leidt tot een puinhoop of een ramp. De verkeerde beslissing van Poetin om Oekraïne binnen te vallen is er een voorbeeld van. Het strenge lockdownbeleid van Xi Jinping kan hem de kop kosten als dit beleid op een mislukking uitloopt, want dan is hij niet meer de wijze en onfeilbare leider zoals hij zichzelf presenteert. Sterke leiders hebben de checks and balances vernietigd en echte verkiezingen zijn niet mogelijk, zodat zij niet gecorrigeerd kunnen worden.
Rachman zou naar mijn mening er best volstrekt naast kunnen zitten. Ik denk niet dat de mensheid zit te wachten op de overheersing van een zelfingenomen elite. Een nieuwe koloniale periode lijkt aangebroken. De deelnemers van het World Economic Forum in Davos zijn de nazaten van diegenen die eeuwen geleden de slavernij op gang brachten en in de 19de eeuw de halve wereld koloniseerden. Hun hebzucht, arrogantie en hoogmoed zijn zo groot dat de gehele wereld hun kolonie moet worden. De middenklasse komt daarbij terecht in een soort moderne slavernij. Om die reden is het begrijpelijk dat overal in de wereld sterke mannen opduiken die voor het gewone volk opkomen.
De apocalyptische ontwikkelingen die in deze eeuw op gang zijn gekomen (klimaatverandering, pandemieën, massa-immigratie e.d.) zullen de volkeren tot inzicht brengen. De basisveiligheid en de basale behoeften van de mensen staan op het spel. Dit vraagt om een vaderfiguur die hen in bescherming neemt en nieuw perspectief biedt. Om deze ontwikkelingen in goede banen leiden hebben de landen ‘goede’ leiders nodig die aan de ene kant opkomen voor de belangen van hun eigen volk en aan de andere kant de kracht van hun landen inzetten voor solidariteit met volkeren die in grote moeilijkheden verkeren. In plaats van een pathologisch nationalisme is dit een pleidooi voor een ethisch nationalisme. We kunnen het best hopen dat in de Europese landen sterke leiders opstaan die fel opkomen voor het herstel van onze waarden en zelf een voorbeeld zijn van soberheid, opoffering en onbaatzuchtigheid.
Lees ook van Juliaan van Acker:
KLIK NIET OP DE RODE KNOP!
