Wat weten moslims van Mohammed? Bijzonder weinig. En hoe komt dat? Nou, volgens moslimtheoloog Mohamed Ajouaou zijn ze gewoon niet in hem geïnteresseerd. Dat is de korte samenvatting van het interview in de Volkskrant van afgelopen zaterdag. De voornaamste citaten. Waarom wordt Mohammed niet afgebeeld, vraagt de interviewer: “Dat is niet alleen omdat het verboden zou zijn, maar omdat daar gewoon geen behoefte aan is. (…) daar zijn de meeste moslims niet in geïnteresseerd.”
Dat antwoord bevalt Ajouaou blijkbaar erg goed want hij gebruikt die tactiek nog een paar keer. Hoe zien moslims de Profeet? Ajouaou:
“Voor moslims in de Profeet heilig. Hij is een volmaakt persoon. Volgens de Koran is hij daarnaast hoogstaand van karakter. Iemand met een hele goede ethiek.”
En zijn gewelddadige optreden tegen vijanden?
“In het westen heeft men vaak alleen maar belangstelling voor één bepaalde rol van de profeet, bijvoorbeeld veroveraar. Voor moslims zijn er veel belangrijker rollen. De Profeet heeft in de eerste plaats een religie en een geloofsgemeenschap gesticht.”
Verder niks. Ongelovigen zijn dus eenzijdig, zegt-ie. Maar gelovigen kan het ondertussen geen moer schelen hoeveel mensen Mohammed over de kling heeft gejaagd. Ze zijn er niet in geïnteresseerd. Dat is dus niet eenzijdig. En over Mohammeds bruid van negen jaar? Alweer:
“Moslims zijn er eigenlijk niet in geïnteresseerd, omdat ze de nadruk leggen op andere dingen uit het leven van de Profeet. Ze weten vaak niet eens dat dit soort dingen spelen.”
Alweer die bevrijdende desinteresse. Moorden ? Kindhuwelijken? Wat? Maar het wordt nóg veel erger. Ajouaou moet erkennen dat Mohammed dat alles gedaan heeft – maar dat moet je in de context van de tijd plaatsen. En vervolgens schoffelt hij de Profeet volledig onderuit:
“Begrippen als terrorist of pedofiel zijn modern. Als je met de huidige maatstaven nar het verleden kijkt, dan deugt niets of niemand meer. Dat geldt voor alle godsdiensten, alle religieuze en politieke leiders.”
Mohammed deugde volgens hem dus niet naar de huidige maatstaven. En ondertussen vinden collega-moslims hem een man van hoogstaand van karakter, met een hoge ethiek, waar we nog steeds van kunnen leren. Wiens voorbeeld we moeten volgen. Wil de echte Mohammed nú opstaan?
Kern van het probleem is dat we niet één maar twéé Mohammeds hebben. Ten eerste de man die ons de Koran heeft nagelaten; ten tweede de man die beschreven wordt in de verhalen die pas zo’n eeuw na zijn dood zijn opgeschreven. Die laatste Mohammed zou heel goed deels de ‘echte’ kunnen laten zien maar het ging die eerste verhalenverzamelaars niet om een kritische biografie; ze wilden de ongelovige buitenwereld laten zien dat Mohammed dé door God gesteunde Profeet was geweest, feilloos, de ideale leider. Dus voorzag Mohammed alles, verrichtte hij wonderen en stond God hem altijd bij; was hij een gevierd leider; een rechtvaardig man; dapper in de strijd; grootmoedig voor verliezers; een verzamelaar van vrouwelijk schoon, een held op het slagveld. Dát is de Mohammed die de traditie ons wil laten zien. Een leider zoals een leider in die tijd moest zijn: dan weer vergevend, dan weer keihard.
En dan is er de Profeet van de Koran. Dat mysterieuze, ontoegankelijke boek waarin zijn uitspraken verzameld zouden zijn. Vinden we daar een andere man? Vinden we daar dan die tijdloze, hoogstaande ethiek? Veel moslims denken van wel. Omdat ze de Koran niet kennen. Ajouaou kent ‘m wel en zegt het ronduit: als het om leefregels gaat, heb je aan de Koran niet veel.
Een kort overzicht van normen en waarden zoals te vinden in de Koran (ze zijn schaars; wie de betreffende Koranpassages wil weten, kan ze van me krijgen):
-Meerdere vrouwen? Prima. Maar niet te veel, want je moet ze goed en gelijk behandelen. Wie daar niet in slaagt en toch meer vrouwen wil, moet maar slavinnen neuken.
-Echtscheiden door een vrouw weg te sturen, dat kan, maar daarna heeft de man niets meer over haar te zeggen, en als hij de vrouw daarna terug wil nemen, moeten hij een fikse prijs betalen.
-Een opstandige vrouw kan wel eens een corrigerende tik verdienen. Niet te hard slaan, natuurlijk.
-Slaven? Niks mis mee. Een enkele keer zegt de Koran dat een écht fanatieke gelovige er over kan nadenken om zij slaven de vrijheid te geven. Maar er is wat dat betreft niks verplicht.
-Rijkdom? Niks mis mee. Wat je verdient hebt, is een gave van God.
-Wie een wees toegewezen krijgt, moet daar goed voor zorgen.
-Heb respect voor je ouders.
-Getrouwde vrouwen kunnen maar beter met bedekt hoofd over straat gaan. Zonder hoofddoek lijk je immers een slet.
-Je moet geen kinderen doodmaken, ook niet in geval van hongersnood.
Dat zijn zo’n beetje de voorschriften wat betreft familierecht in de Koran. (Daarnaast is er nog een paar verzen over contractrecht, een verbod op drank, op het spel maysir, e.d.) Volgens veel moslims (en veel ongelovige biografen zijn hen daarin klakkeloos gevolgd) waren deze opvattingen vreselijk revolutionair want de oude Mekkanen waren beesten: ze hadden tientallen vrouwen die ze voortdurend sloegen; ze waren vreselijk rijk en gaven niks aan de armen, ze plunderden de wezen, ze doodden hun kinderen, et cetera. Allemaal vrome vertelsels; we weten helemaal niks over hoe die Mekkanen zich gedroegen – we hebben alleen de griezelverhalen die later door moslimauteurs verzonnen zijn over hoe vreselijk het leven was voordat Mohammed kwam. Maar wat belangrijker is, deze regels wijken niets of nauwelijks af van de gangbare moraal in de regio, waar we redelijk veel van weten. Slaven bezitten, een slavin als neukje, je brutale vrouw een mep geven, ze moet netjes een hoofddoek dragen – het was de gangbare mores van Rome tot diep in Perzië. Niks tijdloze ethiek. Alleen het bezit van meerdere vrouwen was waarschijnlijk typisch Arabisch; daarbuiten werd zoiets afgekeurd. Maar Mohammed vond dat een prima gewoonte, mits de man zijn vrouwen redelijk behandelde. Menige Arabier zal zijn harem toen, op dezelfde wijze, goedgepraat hebben. De Profeet was totaal géén maatschappelijke revolutionair. Zijn ethiek was die van het jaar 600. Hij was ook maar een mens. Zoals ook in de Koran te lezen staat.
Het standpunt dat de Profeet een tijdloze hoogstaande ethiek heeft verkondigd, is alleen vol te houden door ten eerste héél bewust weg te kijken van de alom bekende en (anno 2015) onsmakelijke details over zijn leven. Maar ook een beroep op de Koran is zinloos. Het hele idee van een tijdloze, door de profeet aangereikte ethiek is nergens op gebaseerd. De Profeet was een mens. De grootste Arabier aller tijden. Laat ons hem bestuderen. Eerlijk, kritisch en oprecht.
Mijn boek over Mohammed verschijnt in juni.
