Wie denkt dat waterschappen niet leven, komt bedrogen uit. Zo’n dertig mensen luisteren donderdagavond in Wageningen geboeid naar presentaties over verschillende kwesties rond het waterschap Vallei en Veluwe. De avond is georganiseerd door waterschapspartij Water Natuurlijk. Veel lokale politieke partijen zouden jaloers zijn op deze opkomst in café Onder de Linden. Veel aanwezigen hebben interesse in de natuur of blijken politiek actief voor de oprichters van deze waterschapspartij: D66 en GroenLinks. Wat kan het publiek deze avond over het waterschap leren?
Dit is de eerste avond van Water Natuurlijk in dit waterschap ooit, leren we. Een eerste kennismaking dus voor de plaatselijke bevolking. Er hangt een poster van Water Natuurlijk met een otter die uit een regenlaars komt. Ook zijn er enkele flyers te vinden en een folder waarvan een bootje kan worden gevouwen. Aangezien dit een informatieve avond is en geen debat, leren de aanwezigen vooral over waterschapspolitiek in het algemeen en niet zozeer over Water Natuurlijk. Maar onduidelijk is of deze lessen ook reclame voor het waterschap zijn.
Het laatste onderwerp op de avond is verreweg het belangrijkst: bescherming tegen water. We bespreken de versterking van de Grebbedijk. Als die dijk doorbreekt, kost dat dertig miljard, horen we. Een kwart miljoen mensen worden door deze dijk beschermd. Om de relevantie van het thema te laten zien, wordt een filmpje getoond over een eventuele dijkdoorbraak. We leren dat pas negentig uur na de doorbraak het water het verste punt bereikt. In tegenstelling tot een dijkdoorbraak bij de zee, ‘kun je het rivierwater zien aankomen’.
Waterschappen doen op deze manier aan bangmakerij. Dit wordt vermengd met technocratie. Een ander onderwerp van deze avond is ‘de Heelsumse beek’ die een nieuwe monding heeft gekregen. Er is een ‘gegraven bovenloop’ en een ‘benedenloop’. De beek is verlegd want deze voldeed niet aan de EU-kaderrichtlijn water. Er is een inspraakproces geweest en daarna is het plan aangepast. We leren dat er momenteel ‘een hoge concentratie nitraat in de middenloop zit’. Het project bevordert de visstand in de beek en er komt ‘een oeverzwaluwwand’.
De Heelsumse beek toont ons technocratie, de Grebbedijk bangmakerij. Tot slot is er bestuurlijke drukte. Het gebied Binnenveld ligt tussen Wageningen, Renkum en Veenendaal. Dit is ‘een heel ingewikkeld gebied’. We leren dat ‘het waterschap een initiërende rol moet spelen in de gebiedsontwikkeling’. Er komen ‘kwelputten’ en er worden sloten ‘afgedempt’. Het standpunt van Water Natuurlijk over dit gebied wordt samengevat op een slide met acht bullets.
In de provincie wordt door de Provinciale Staten vooral gekeken naar boerenbelangen en niet naar de natuur, leren we. Dat moet het waterschap dus compenseren. Zo blijken waterschappen zeer politiek: net als andere politici spreken kandidaten graag over zaken waar ze niet over gaan. Voor het waterschap zijn provinciale beslissingen een gegeven: als er eenmaal een plan voor de ruimtelijke ordening ligt, is dat voor het waterschap een gegeven. Meer zit er niet in, maar deze avond lijkt het waterschap verantwoordelijk voor de natuur op de Veluwe terwijl dat niet zo is.
Uw verslaggever mag de avond afsluiten. Ik vraag me af wat de democratische legitimatie is van alle beslissingen die in het waterschap worden genomen. Er is nauwelijks controle op de bestuurders, burgers weten niet waar ze op stemmen en de uitslag is afhankelijk van toeval. Water Natuurlijk klinkt heel groen, terwijl we net van een kritische toeschouwer hebben begrepen dat de partij juist onvoldoende groen is. Hoe moet de natuurminnende burger hier achter komen? Zou je van een speciale waterschapspartij niet meer visie op de democratie in het waterschap verwachten?
Dat levert een jij-bak uit het publiek op: ‘dat is toch op alle bestuurlijke niveaus zo?’ Zo blijken waterschappen in vele opzichten een hele gewone bestuurslaag: het is meer dan invoelbaar waarom de burger er niets mee heeft en dat gaat ook niet snel veranderen.
