Een team van de nucleaire waakhond van de VN is maandag op weg naar de Oekraïense kerncentrale van Zaporizja, zei het hoofd van het agentschap, terwijl Rusland en Oekraïne elkaar beschuldigden van beschietingen in de omgeving van de centrale, wat de vrees voor een stralingsramp aanwakkert.
Zaporizja, dat in maart door Russische troepen werd veroverd maar door Oekraïense medewerkers wordt beheerd, is een brandhaard in een conflict dat zich heeft ontwikkeld tot een uitputtingsslag die vooral in het oosten en zuiden van Oekraïne wordt uitgevochten, zes maanden nadat Rusland zijn invasie heeft gelanceerd.
“We moeten de veiligheid en beveiliging van de grootste nucleaire faciliteit van Oekraïne en Europa beschermen,” zei Rafael Grossi, directeur-generaal van de Internationale Organisatie voor Atoomenergie (IAEA), in een bericht op Twitter.
Een team van IAEA-inspecteurs dat hij leidt, zal de centrale aan de Dnipro-rivier in de buurt van de frontlinies in het zuiden van Oekraïne deze week bereiken, zei Grossi, zonder de dag van hun aankomst te specificeren.
De IAEA liet in een aparte tweet weten dat de missie de fysieke schade zal opnemen, de werkomstandigheden van het personeel in de centrale zal evalueren en “de functionaliteit van de veiligheids- en beveiligingssystemen zal bepalen”. De missie zou ook “dringende veiligheidscontroleactiviteiten uitvoeren”, een verwijzing naar het bijhouden van nucleair materiaal.
Het Kremlin zei maandag dat de IAEA-missie “noodzakelijk” was en drong er bij de internationale gemeenschap op aan druk uit te oefenen op Oekraïne om de militaire spanningen bij de centrale te verminderen.
De Verenigde Naties, de Verenigde Staten en Oekraïne hebben opgeroepen tot terugtrekking van militair materieel en personeel uit het nucleaire complex, het grootste van Europa, om te voorkomen dat het een doelwit wordt. Maar het Kremlin heeft opnieuw geweigerd zijn troepen van de site terug te trekken.
Nu de vrees voor een nucleair ongeval toeneemt in een land dat nog steeds wordt achtervolgd door de ramp van Chernobyl in 1986, delen de autoriteiten van Zaporizja jodiumtabletten uit en leren zij de inwoners hoe zij deze moeten gebruiken in geval van een stralingslek.
Russische troepen vuurden op Enerhodar, de stad aan de Dnipro waar de centrale is gevestigd, zei de stafchef van de Oekraïense president Volodymyr Zelensky zondag laat op zijn Telegram-kanaal naast een video van brandweerlieden die brandende auto’s dweilen.
“Ze provoceren en proberen de wereld te chanteren,” zei Andriy Yermak.
Liliia Vaulina, 22, een van de groeiende aantallen vluchtelingen van Enerhodar die aankomen in de door Oekraïne bezette stad Zaporizja, zo’n 50 km (30 mijl) stroomopwaarts van de centrale, zei dat ze hoopte dat de IAEA-missie zou leiden tot een demilitarisering van het gebied.
“Ik denk dat ze zullen stoppen met bombarderen,” zei ze tegen Reuters.
Olexandr Noraiev, 34, vrijwilliger in het vluchtelingencentrum in Zaporizja, zei dat er elke dag tot 2.000 mensen aankwamen, vooral uit de zuidelijke door Rusland bezette gebieden, waaronder Kherson en Mariupol. Maar hij zei dat er nu meer mensen arriveerden uit het gebied van de kerncentrale nadat de beschietingen daar waren toegenomen. Eerder meldde het Oekraïense leger beschietingen op nog eens negen steden aan de overkant van de Dnipro.
Het Russische ministerie van Defensie zei dat zijn strijdkrachten een Oekraïense drone hadden neergeschoten die de kerncentrale probeerde aan te vallen, meldden Russische persbureaus. Het zei dat er geen ernstige schade was en dat de stralingsniveaus normaal waren. Reuters kon het rapport niet onafhankelijk verifiëren.
Twee reactoren van de centrale waren vorige week een tijd van het elektriciteitsnet afgesneden als gevolg van beschietingen. Het Oekraïense nucleaire staatsbedrijf Energoatom zei dat het geen nieuwe informatie had over aanvallen op de centrale.
In de Donetsk-regio in Oost-Oekraïne hebben Russische troepen militaire en civiele infrastructuur beschoten in de buurt van Bakhmut, Shumy, Yakovlivka, Zaytsevo en Kodema, zei het Oekraïense leger begin maandag. Russische aanvallen doodden zondag acht burgers in de provincie Donetsk, zei haar gouverneur Pavlo Kyrylenko. Rusland ontkent burgers als doelwit te nemen.
Zelensky zei zondag in een videotoespraak dat “de bezetters de gevolgen zullen voelen – in de verdere acties van onze verdedigers”. “Geen terrorist zal het antwoord schuldig blijven op de aanvallen op onze steden. Zaporizja, Orykhiv, Kharkiv, Donbas – ze zullen voor allemaal een antwoord krijgen,” voegde hij eraan toe.
Rusland viel Oekraïne op 24 februari binnen in wat het een “speciale militaire operatie” noemde om het zuidelijke buurland te demilitariseren. Oekraïne, dat onafhankelijk werd toen de door Rusland gedomineerde Sovjet-Unie in 1991 uiteenviel, en zijn westerse bondgenoten hebben dit verworpen als een ongegrond voorwendsel voor een veroveringsoorlog.
De invasie van Oekraïne heeft Europa’s meest verwoestende conflict sinds de Tweede Wereldoorlog ontketend. Duizenden mensen zijn gedood, miljoenen ontheemd en steden liggen in puin. De oorlog heeft ook de wereldeconomie bedreigd met een crisis in de energie- en voedselvoorziening.
Op maandag beschuldigde Zelensky Rusland ervan dat het probeerde te voorkomen dat Europese landen hun gasopslagfaciliteiten voldoende zouden vullen om de komende winter aan te kunnen. Hij zei ook op een olie- en gasconferentie in Noorwegen via videoverbinding dat het “niet normaal” was dat Ruslands Rosatom geen sancties had gekregen.
