LONDEN/OSLO, 5 september (Reuters) – De Europese gasprijzen stegen, de voorraden daalden en de euro zonk op maandag nadat Rusland de gasstroom via een belangrijke pijplijn had stilgelegd, wat een nieuwe schokgolf veroorzaakte door economieën in de regio die nog steeds worstelen om te herstellen van de pandemie.
De regeringen van de Europese Unie drukken miljardenpakketten door om te voorkomen dat nutsbedrijven bezwijken onder de liquiditeitskrapte en om huishoudens te beschermen tegen de stijgende energierekeningen.
De prijzen kunnen verder stijgen nadat het Russische staatsbedrijf Gazprom heeft gezegd te zullen stoppen met het oppompen van gas via Nord Stream 1.
Europa heeft Rusland ervan beschuldigd de energievoorziening te bewapenen als vergelding voor de westerse sancties tegen Moskou naar aanleiding van de invasie in Oekraïne. Rusland geeft die sancties de schuld van de problemen met de gastoevoer, die te wijten waren aan een fout in de pijpleiding.
Veel Europese stroomdistributeurs zijn al ingestort en sommige grote producenten kunnen in gevaar komen, omdat ze worden getroffen door plafonds die de prijsstijgingen beperken die ze aan de consument kunnen doorberekenen, of omdat ze worden benadeeld door indekkingsposities, nu de gasprijzen 400% hoger liggen dan een jaar geleden.
Finland wil 10 miljard euro (10 miljard dollar) en Zweden 250 miljard Zweedse kronen (23 miljard dollar) aan liquiditeitsgaranties bieden aan hun energiebedrijven.
“Het regeringsprogramma is een laatste redmiddel voor de financiering van bedrijven die anders insolvent dreigen te worden”, aldus de Finse premier Sanna Marin.
Nutsbedrijven verkopen stroom vaak van tevoren om een bepaalde prijs zeker te stellen, maar moeten een “minimummarge” aanhouden voor het geval zij in gebreke blijven voordat zij de stroom leveren. Deze marge is met de snel stijgende stroomprijzen gestegen, waardoor bedrijven moeite hebben om geld te vinden.
De referentieprijs voor gas steeg op een bepaald moment op maandag met maar liefst 35% nadat Gazprom vrijdag had gezegd dat een lek in de uitrusting van de Nord Stream 1-pijpleiding ertoe zou leiden dat deze ook na de onderhoudsstop van drie dagen van vorige week gesloten zou blijven.
De Europese financiële markten reageerden somber op het nieuws: de euro zakte naar een dieptepunt in 20 jaar en de aandelen kelderden.
Nord Stream 1, die onder de Oostzee naar Duitsland loopt, leverde in het verleden ongeveer een derde van het gas dat Rusland naar Europa exporteerde, hoewel de pijpleiding vóór de onderhoudsstilstand van vorige week al op slechts 20% van haar capaciteit draaide.
“Problemen met de gaslevering zijn ontstaan door de sancties die westerse landen, waaronder Duitsland en Groot-Brittannië, aan ons land hebben opgelegd”, zei Kremlin-woordvoerder Dmitry Peskov maandag.
“Er zijn geen andere redenen die leiden tot problemen met de leveringen,” voegde Peskov eraan toe.
Hij zei ook dat Rusland vergeldingsmaatregelen zou nemen als de G7 een prijsplafond zou opleggen voor Russische olie.
Hoewel Rusland ook gas naar Europa stuurt via een pijplijn door Oekraïne, zijn ook die leveringen tijdens de crisis verminderd, waardoor de EU in een race verwikkeld is geraakt om alternatieve leveringen te vinden om de gasopslagfaciliteiten voor de winter weer te vullen.
Duitsland, dat meer dan de meeste EU-landen afhankelijk is van Russisch gas, heeft een financiële injectie van meerdere miljarden euro aangeboden aan energiebedrijf Uniper. Berlijn zei ook dat het minstens 65 miljard euro zou uitgeven om klanten en bedrijven te beschermen tegen de snel stijgende inflatie, aangewakkerd door de stijgende energieprijzen.
Berlijn zei maandag dat het van plan is twee van zijn drie overblijvende kerncentrales stand-by te houden, na een deadline aan het einde van het jaar om de brandstof helemaal te dumpen, om ervoor te zorgen dat het genoeg elektriciteit heeft gedurende de winter.
De Duitse minister van Economie Robert Habeck zei maandag in een verklaring dat de stap niet betekende dat Berlijn afzag van zijn al lang bestaande belofte om tegen eind 2022 met kernenergie te stoppen.
Ondertussen zei de Franse president Emmanuel Macron na een gesprek met de Duitse bondskanselier Olaf Scholz dat in het geval van energietekorten als gevolg van het Oekraïne-conflict, Berlijn en Parijs elkaar zullen steunen.
“Duitsland heeft ons gas nodig en wij hebben stroom nodig uit de rest van Europa, met name uit Duitsland”, zei Macron op een persconferentie.
De Oekraïense premier Denys Shmyhal drong er bij de EU op aan Kiev meer wapens te leveren, en bood aan te helpen met gasleveringen om de afhankelijkheid van het blok van Rusland te verminderen, dat vorig jaar ongeveer 155 miljard kuub gas aan Europa leverde.
Sommige energie-intensieve industrieën in Europa, zoals kunstmestfabrikanten en aluminiumproducenten, hebben hun productie al teruggeschroefd. Andere industrieën, die al te kampen hebben met chipschaarste en logistieke stagnatie, krijgen te maken met torenhoge brandstofrekeningen.
Verscheidene EU-lidstaten hebben noodplannen in werking gesteld die tot energierantsoenen kunnen leiden en de vrees voor een recessie kunnen aanwakkeren, nu de inflatie de pan uit rijst en de rente oploopt.
“We kunnen niet uitsluiten dat Duitsland overweegt om gas te rantsoeneren,” vertelde Klaus-Dieter Maubach, Chief Executive van Uniper, aan Reuters in de marge van de Gastech-conferentie in Milaan.
Duitsland, dat terminals voor vloeibaar aardgas (LNG) installeert om brandstof te kunnen verschepen en zijn aanbod van leveranciers wereldwijd uit te breiden, bevindt zich in fase twee van een noodgasplan in drie fasen. In fase drie zou de industrie tot op zekere hoogte worden gerantsoeneerd.
Duitse huishoudens zullen voorrang krijgen wanneer het plan in werking treedt, maar zullen geen zwembaden of sauna’s kunnen verwarmen, aldus de energietoezichthouder op maandag.
De wereldmarkt voor LNG was al krap omdat de wereldeconomie voorraden opzoog bij het herstel van de pandemie. De crisis in Oekraïne heeft de vraag verder doen toenemen.
Noorwegen, een belangrijke Europese producent, heeft meer gas naar de Europese markten gepompt, maar kan het gat dat Rusland achterlaat niet opvullen.
De ministers van Energie van de EU-landen zullen op 9 september bijeenkomen om de mogelijkheden te bespreken om de snel stijgende energieprijzen te beteugelen, waaronder prijsplafonds voor gas en noodkredietlijnen voor deelnemers aan de energiemarkt, zo blijkt uit een document dat door Reuters is ingezien.
Klaus Mueller, voorzitter van de Duitse energieregulator Bundesnetzagentur, zei in augustus dat zelfs als de Duitse gasvoorraden voor 100% gevuld zouden zijn, ze binnen 2,5 maand leeg zouden zijn als de Russische gasstromen volledig zouden worden stopgezet.
De Duitse opslagfaciliteiten zijn nu ongeveer 85% vol, terwijl faciliteiten in heel Europa vorige week een doelstelling van 80% bereikten.
