Door: Jan Omvlee, TPO- Kremlinwoordvoerder Dmitry Peskov heeft journalisten maandag verteld dat Moskou en Washington ”sporadisch contact” onderhouden over kwesties die met nucleaire wapens te maken hebben. Vladimir Poetin zei tijdens zijn mobilisatiespeech vorige week woensdag dat Rusland alle wapens in kan zetten om zichzelf te verdedigen, en voegde eraan toe dat dit geen bluf was. Sindsdien doemt het spook van de nucleaire escalatie weer nadrukkelijk op in het conflict.
De VS heeft Rusland inmiddels meerdere keren gewaarschuwd voor het inzetten van kernwapens. Jake Sullivan, Witte Huis-adviseur op het gebied van Nationale Veiligheid, waarschuwde gisteren voor ”catastrofale consequenties” bij het inzetten van nucleaire wapens. Hij ging niet in op de precieze inhoud van deze consequenties, maar maakte duidelijk dat deze naar Moskou gecommuniceerd zijn. Achter de schermen zou de VS al maanden bezig zijn om druk op Rusland te zetten, en het land ervan te weerhouden het conflict nog verder te doen escaleren met kernwapens.
Wat bij veel van de discussies rond kernwapens naar voren komt, is het theoretische verschil tussen tactische en strategische nucleaire wapens. Het idee van een ”tactische” bom is dat deze gebruikt moet worden om een specifiek doel aan of achter het front te vernietigen. ”Strategische” kernwapens zijn bedoeld om af te schrikken, of om in het ergste geval een stad of land te vernietigen.
Tactische wapens hebben op papier relatief gelimiteerde doelen. Deze wapens moeten de conventionele strijdkrachten van de kernmacht een voordeel geven op het slagveld. Een stuk infrastructuur, of een vijandige troepenconcentratie kan zo uitgeschakeld worden, met relatief weinig schade aan burgerdoelen of radioactiviteit.
Relatief, want tactische kernwapens kunnen alsnog een kracht van 10 tot 100 kiloton hebben. Ter vergelijking: De bommen die de Verenigde Staten op Hiroshima en Nagasaki wierp hadden een kracht van respectievelijk 15 en 20 kiloton. Beide bommen werden op grote steden geworpen, en zorgden direct of indirect voor de dood van tienduizenden mensen. De kernwapenwedloop van de Koude Oorlog heeft van deze twee bommen inmiddels dwergjes gemaakt.
Er bestaat ook enige scepsis over het hele idee van een tactische kernbom. CNN haalt aan dat de voormalige minister van Defensie onder president Trump, James Mattis, in 2018 verklaarde dat er geen onderscheid was. De inzet van een kernwapen, van welke categorie dan ook, zou een ”gamechanger” zijn in ieder conflict. Het is ook niet duidelijk hoe andere kernmachten zouden reageren op de inzet van een kleinere kernbom.
De Amerikaanse Union of Concerned Scientists zegt dat het risico dat tactische kernwapens ligt in de ”grotere dubbelzinnigheid” die ze veroorzaken. Ze bieden kernmachten in theorie een optie waarmee de kracht van de atoombom op een manier kan worden gebruikt die niet in een allesvernietigende oorlog zal uitmonden. Het gebruikt van de wapens door één kant maakt het risico echter groter dat de andere kant met gelijke munt terug begint te betalen. Als dat eenmaal gebeurt komt een uitwisseling met grotere bommen in beeld.
De UCS lobbyt dan ook voor het afschaffen van de tactische categorie in het Amerikaanse kernwapenarsenaal. Dit zal echter weinig helpen als Rusland het eerste land is dat kernwapens inzet, en niet bereid is om over ontwapening te praten. De organisatie houdt ook rekening met een scenario waarin Rusland een kernbom gebruikt als afschrikking richting Oekraïne en de NAVO. Het zou een bom boven de Zwarte Zee kunnen laten ontploffen, zonder een militair doel te treffen.
Ook zou het inzetten van kernwapens waarschijnlijk tot een volksverhuizing leiden, bovenop de bestaande vluchtelingenstromen die het conflict al veroorzaakt. De onzekerheid over de radioactiviteit die vrijkomt, zou veel mensen op de vlucht doen slaan. Bovendien zou een kernbom niet worden aangekondigd, en als een verrassing komen voor de bevolking van het getroffen gebied.
