WARSCHAU, 30 september (Reuters) – Grote lekken die plotseling zijn ontstaan in de Nord Stream-gaspijpleidingen die van Rusland naar Europa onder de Oostzee lopen, hebben veel theorieën opgeleverd, maar weinig duidelijke antwoorden over wie of wat de schade heeft veroorzaakt.
Dit is wat we weten en wat er tot nu toe is gezegd:
Tot nu toe hebben westerse regeringen en functionarissen vermeden rechtstreeks met de vinger te wijzen, terwijl Rusland het Westen de schuld heeft gegeven.
De landen van de Europese Unie zeggen dat zij geloven dat de schade is veroorzaakt door sabotage, maar hebben geen namen genoemd. Fatih Birol, het hoofd van het Internationaal Energieagentschap, zei dat het “zeer duidelijk” was wie erachter zat, maar zei niet wie dat was.
Het Kremlin zei dat beschuldigingen van Russische verantwoordelijkheid “dom” waren en Russische functionarissen hebben gezegd dat Washington een motief had omdat het meer vloeibaar aardgas (LNG) aan Europa wil verkopen.
President Vladimir Poetin zei vrijdag dat de Verenigde Staten en hun bondgenoten Nord Stream hebben opgeblazen. “De sancties waren niet genoeg voor de Angelsaksen: ze gingen over op sabotage”, zei hij.
In eerdere commentaren heeft het Witte Huis de beschuldiging dat het verantwoordelijk was van de hand gewezen.
De Amerikaanse minister van Defensie Lloyd Austin zei donderdag dat het nog te vroeg was om met de vinger te wijzen en dat een volledig onderzoek nodig was. “In termen van de aanval – of de schade aan de pijpleiding, denk ik dat er op dit moment veel speculatie is,” zei hij.
De Duitse marinechef Jan Christian Kaack vertelde het Duitse dagblad Die Welt in de editie van maandag, de dag waarop de lekken werden gevonden: “Rusland heeft ook onder water een aanzienlijke capaciteit opgebouwd. Op de bodem van de Oostzee, maar ook in de Atlantische Oceaan, ligt nogal wat kritieke infrastructuur zoals pijpleidingen of onderzeese kabels voor IT.”
Naast Nord Stream is een nieuwe pijpleiding aangelegd tussen het gasproducerende Noorwegen en Polen, dat een einde wil maken aan zijn afhankelijkheid van Russische energie.
“(Rusland) kan de Europeanen intimideren door een sabotagedaad. Want als ze deze pijpleidingen in de Oostzeebodem kunnen opblazen, kunnen ze dat ook met de nieuwe pijpleiding doen”, aldus Kristine Berzina, senior fellow voor veiligheid en defensie bij het German Marshall Fund.
Maar als het een sabotagedaad was, heeft het pijpleidingen beschadigd die door Gazprom, dat onder controle staat van het Kremlin, en zijn Europese partners tegen miljarden dollars zijn aangelegd.
De schade betekent ook dat Rusland een element van macht verliest dat het nog had over Europa, dat een race heeft gevoerd om andere gasleveringen te vinden voor de winter, zelfs als de Nord Stream pijpleidingen geen gas pompten toen de lekken werden ontdekt, zeggen analisten.
Wie of wat ook de schuldige is, Oekraïne kan er ook van profiteren. Kiev roept Europa al lang op om alle aankopen van Russische brandstof stop te zetten – ook al loopt er nog steeds wat gas naar Europa over zijn grondgebied. Het verstoren van Nord Stream brengt Kievs oproep voor een volledig Russisch brandstofembargo dichter bij de realiteit.
Deskundigen zeggen dat de omvang van de schade en het feit dat de lekken ver van elkaar liggen op twee verschillende pijpleidingen, erop wijzen dat de daad opzettelijk en goed georkestreerd was.
Seismologen in Denemarken en Zweden zeiden dat ze maandag twee krachtige explosies hadden geregistreerd in de buurt van de lekken en dat de explosies in het water plaatsvonden, niet onder de zeebodem.
Een Britse defensiebron vertelde Sky News dat de aanval waarschijnlijk met voorbedachten rade was en van veraf tot ontploffing was gebracht met behulp van onderwatermijnen of andere explosieven.
“Iets groots heeft die explosies veroorzaakt, wat betekent dat Rusland het zou kunnen doen. In theorie zouden de Verenigde Staten het ook kunnen doen, maar ik zie daar niet echt de motivatie voor”, zei Oliver Alexander, een analist van open bronnen, tegen Reuters.
De Verenigde Staten hebben er lang op aangedrongen dat Europa niet langer afhankelijk is van Russisch gas, zei hij, maar Washington had weinig duidelijke motivatie om nu op te treden omdat Nord Stream geen gas meer naar Europa pompte op het moment dat de lekken werden ontdekt, hoewel de pijpleidingen gas onder druk hadden staan.
“Ze zijn er al in geslaagd Nord Stream 2 te stoppen. Het lag al dood in het water, het ging nergens heen,” zei hij.
Analisten zeggen dat het mogelijk is dat de schade is toegebracht door apparaten die op de commerciële markt verkrijgbaar zijn, maar dat het, gezien de schaal en de precisie, waarschijnlijker is dat het is uitgevoerd door een actor met toegang tot meer geavanceerde technologie.
De Amerikaanse nieuwszender CNN meldde, onder verwijzing naar drie bronnen, dat Europese veiligheidsfunctionarissen niet ver van de locaties van de Nord Stream-lekken Russische marineschepen en onderzeeërs hadden waargenomen. Gevraagd naar het rapport, zei Kremlin woordvoerder Dmitry Peskov dat er een veel grotere NAVO-aanwezigheid was geweest in het gebied.
Op verzoek van Rusland komt de VN-Veiligheidsraad vrijdag bijeen om de schade aan de pijpleidingen te bespreken, terwijl de Europeanen hun onderzoek voortzetten.
Voorlopig echter zouden meer directe beschuldigingen tussen Rusland en het Westen de spanningen kunnen verergeren die al zijn opgelopen door de oorlog in Oekraïne, zei Marek Swierczynski, een defensie-analist voor de Poolse denktank Polityka Insight.
