OUAGADOUGOU, Burkina Faso (AP) – Meer dan een dozijn militairen hebben vrijdag laat de controle gegrepen over de staatstelevisie van Burkina Faso en verklaard dat de tot couppresident omgevormde leider van het land, luitenant-kolonel Paul Henri Sandaogo Damiba, na slechts negen maanden aan de macht te zijn geweest, omver is geworpen.
Volgens een verklaring van een woordvoerder van de junta is kapitein Ibrahim Traore de nieuwe militaire leider van Burkina Faso, een West-Afrikaans land dat vecht tegen een groeiende islamitische opstand.
De nieuwe militaire leiders van Burkina Faso zeiden dat de grenzen van het land waren gesloten en dat er een avondklok van 21.00 tot 5.00 uur van kracht zou zijn.
Damiba en zijn bondgenoten hebben eerder de democratisch verkozen president omvergeworpen en zijn aan de macht gekomen met de belofte het land veiliger te maken. Het geweld is echter onverminderd doorgegaan en de frustratie over zijn leiderschap is de afgelopen maanden toegenomen.
“Geconfronteerd met de voortdurend verslechterende veiligheidssituatie zijn wij, officieren en lagere officieren van de nationale strijdkrachten, gemotiveerd om actie te ondernemen met de wens de veiligheid en integriteit van ons land te beschermen”, aldus de verklaring die werd voorgelezen door de woordvoerder van de junta, kapitein Kiswendsida Farouk Azaria Sorgho.
De soldaten beloofden de internationale gemeenschap dat zij hun verbintenissen zouden nakomen en drongen er bij de Burkinabes op aan “in vrede hun gang te gaan”.
“Er zal een vergadering worden belegd om een nieuw handvest voor de overgangsgrondwet aan te nemen en een nieuwe president voor Burkina Faso te kiezen, hetzij een burger of een militair,” voegde Sorgho eraan toe.
Damiba was net terug van een toespraak voor de Algemene Vergadering van de VN in New York als staatshoofd van Burkina Faso. De spanningen liepen echter al maanden op. In zijn toespraak verdedigde Damiba zijn staatsgreep van januari als “een kwestie van overleven voor onze natie”, ook al was die “misschien verwerpelijk” voor de internationale gemeenschap.
Constantin Gouvy, Burkina Faso-onderzoeker bij Clingendael, zegt dat de gebeurtenissen van vrijdagavond “het gevolg zijn van toenemende spanningen binnen de regerende MPSR-junta en het leger in bredere zin over strategische en operationele beslissingen om de toenemende onveiligheid aan te pakken”.
“Leden van de MPSR kregen steeds meer het gevoel dat Damiba zichzelf isoleerde en degenen die hem hielpen de macht te grijpen aan de kant zette,” vertelt Gouvy aan The Associated Press.
In de hoofdstad Ouagadougou waren vrijdag vroeg schoten gelost en uren gingen voorbij zonder dat Damiba in het openbaar verscheen. Laat in de middag plaatste zijn woordvoerder een verklaring op de Facebook-pagina van het presidentschap waarin hij zei dat “er onderhandelingen gaande zijn om de rust en kalmte te herstellen”.
De ontwikkelingen van vrijdag kwamen maar al te bekend voor in West-Afrika, waar een staatsgreep in Mali in augustus 2020 een reeks militaire machtsovernames in de regio in gang zette. Ook in Mali vond negen maanden na de omverwerping van de president in augustus 2020 een tweede staatsgreep plaats, toen de leider van de junta zijn civiele tegenhangers aan de kant zette en zichzelf alleen de leiding gaf.
In de straten van Ouagadougou toonden sommige mensen vrijdag al hun steun voor de verandering van het leiderschap, nog voordat de putschisten de staatsradio overnamen.
Francois Beogo, een politiek activist van de Beweging voor de heroprichting van Burkina Faso, zegt dat Damiba “zijn grenzen heeft laten zien”.
“De mensen verwachtten een echte verandering”, zegt hij over de staatsgreep van januari.
Sommige demonstranten spraken hun steun uit voor Russische betrokkenheid om het geweld in te dammen en riepen slogans tegen Frankrijk, de voormalige kolonisator van Burkina Faso. In het naburige Mali heeft de junta Russische huurlingen van de Wagner-groep uitgenodigd om het land te helpen beveiligen, hoewel hun inzet internationale kritiek heeft uitgelokt.
Velen in Burkina Faso steunden aanvankelijk de militaire machtsovername in januari, omdat ze gefrustreerd waren over het onvermogen van de vorige regering om het extremistische islamitische geweld in te dammen.
Toch is het geweld in de maanden na de machtsovername door Damiba niet afgenomen. Eerder deze maand nam hij ook de functie van minister van Defensie op zich, nadat hij een brigadegeneraal uit zijn functie had ontheven.
“Het is moeilijk voor de Burkinese junta om te beweren dat zij haar belofte om de veiligheidssituatie te verbeteren, wat haar voorwendsel was voor de staatsgreep van januari, heeft waargemaakt”, aldus Eric Humphery-Smith, senior Afrika-analist bij het risico-onderzoeksbureau Verisk Maplecroft.
Eerder deze week werden ten minste 11 soldaten gedood en 50 burgers vermist nadat een bevoorradingskonvooi in de gemeente Gaskinde in de provincie Soum in de Sahel werd aangevallen door gewapende mannen. Die aanval was “een dieptepunt” voor Damiba’s regering en “heeft waarschijnlijk een rol gespeeld bij wat we vandaag gezien hebben”, voegde Humphery-Smith eraan toe.
VN-woordvoerder Stephane Dujarric zei vrijdag dat bijna een vijfde van de bevolking van Burkina Faso “dringend humanitaire hulp nodig heeft”.
“Burkina Faso heeft vrede, stabiliteit en eenheid nodig om terroristische groeperingen en criminele netwerken die in delen van het land actief zijn te bestrijden”, aldus Dujarric.
Chrysogone Zougmore, voorzitter van de Burkina Faso Movement for Human Rights, noemde de ontwikkelingen van vrijdag “zeer betreurenswaardig” en zei dat de instabiliteit niet zou helpen in de strijd tegen het moslimextremistische geweld.
“Hoe kunnen we hopen de mensen en het leger te verenigen als het leger door zulke ernstige verdeeldheid wordt gekenmerkt?” zei Zougmore. “Het wordt tijd dat deze reactionaire en politieke militaire facties ophouden Burkina Faso op drift te brengen.”
