“Eert uw vader en uw moeder opdat het u wel gaat” is één van de tien geboden die we langzamerhand uit het oog zijn verloren. In Nederland zijn ouderen de leprozen van de maatschappij. Als je oud, ziek, zwak en misselijk bent dan is de kans groot dat je wordt opgeborgen in een instituut aan de rafelrand van onze samenleving. De meesten van ons hebben geen flauw benul wat zich afspeelt achter de muren van een verzorgings- of verpleeghuis. Dood en verderf: weinig likes en liever niet at my doorstep. Bij de zoveelste politiek geïnitieerde bezuinigingsronde zien we wat flarden van misstanden opduiken in de media. Een handvol oprecht geëmotioneerde zonen en dochters die voor de camera vertellen dat moeder niet gewassen wordt, dagenlang in dezelfde luier rondhangt of vage camerabeelden van ouderen die een draai om de oren krijgen van een overspannen verpleeghulp.
De draaideur doet vervolgens een extra rondje en we gaan weer over tot de orde van de dag. In een sketch van Koefnoen staan de yuppen Joris en Monique geïrriteerd af te tellen totdat moeder haar laatste adem uitblaast. Het wachten is op de verlossende flatliner, want ze hebben haast zoals iedereen tegenwoordig. Misschien wat cynisch, maar minder onrealistisch dan je zou wensen.
Hoe komt het dat ouderen er zo bekaaid afkomen in onze samenleving? Nee, niet die gezellige dagjesmensen van rond de 70 die musea bezoeken, een ‘Werther’s Echte’ aan hun kleinkind aanbieden, door de bollenvelden fietsen en over hun seksleven praten bij omroep Max. Die bedoel ik niet. Ik heb het over de ouderen die er zo slecht aan toe zijn dat ze niet meer voor zichzelf kunnen zorgen omdat ze lichamelijk en psychisch ernstig verzwakt zijn. Ze zitten knikkebollend in hun rolstoel, kwijlen, zijn incontinent en roepen de hele dag “Zuster, zuster ik wil dood!”. Soms liggen ze alleen maar in bed en reageren ze nauwelijks meer op hun omgeving.
Ik moet deze week weer college geven aan de medische studenten over veel voorkomende aandoeningen bij ouderen: depressie, delier en uiteraard dementie. De meeste studenten ‘hebben niks met ouderen’. Het is niet sexy en er valt weinig eer mee te behalen. Je kan beter je tijd steken in het transplanteren van een orgaan waarvan niemand dacht dat het mogelijk was of een foetus dotteren.
In Leiden hebben we onderzocht hoe het gesteld is met de attitude van geneeskundestudenten vóór en na een stage in een verpleeghuis. Voorlopige resultaten van dit onderzoek laten zien dat de studenten a priori al een niet al te positieve indruk hebben van ouderen en dat dit na de stage alleen maar verslechtert. Dit is een zorgwekkende uitkomst in tijden van meer dan 50 tinten grijs. Een onderzoeker afkomstig uit Azië vond deze uitkomst heel logisch: in Nederland zie je deze ouderen nooit in de maatschappij, dus als je dan opeens met al dat leed wordt geconfronteerd dan schrik je je een hoedje. In Azië is het heel gewoon om met alle generaties bij elkaar te wonen, daardoor is men gewend aan dood en verderf want het hoort bij het leven. De vraag is wat er nodig is om van deze verschillende werelden weer één wereld te maken. Een bijzonder initiatief in Deventer haalde zelfs de internationale pers, omdat studenten daar worden ingekwartierd in een verpleeghuis. Dit leidt tot een mooie kruisbestuiving over en weer die uiteindelijk alleen maar voordelen heeft.
Rücksichtslos bezuinigen op ouderenzorg is natuurlijk een fluitje van een cent als je als bestuurder uitsluitend wat richtlijnen, een paar tabellen en wat cijfers voor je hebt liggen. De belangen van aftaaiende bejaarden worden door niemand behartigd en hun stemmen kan je bij de volgende verkiezingen vergeten, dat doen zij ook.
Een maatschappij mag zichzelf pas beschaafd noemen als ze goed voor haar kwetsbaren zorgt. Het is verleidelijk om het medisch plafond telkens te verhogen met hippe medische behandelingen, vaak voortkomend uit prestigedrang. Laten we eerst zorgen dat de vloer deugt, dan zal het ons vast beter gaan.
