(Bloomberg, 7 oktober 2023) – Een verrassingsaanval op Israël door de Palestijnse terreurgroep Hamas zal waarschijnlijk leiden tot een massale militaire vergelding op Gaza en mogelijk tot een grotere vuurzee met gevolgen buiten het Midden-Oosten.
De opflakkering – met infiltraties, gevangenneming van soldaten en burgers en duizenden raketten – komt op een moment van enorme diplomatieke gevoeligheid en een moment van zwakte voor Israël dat volgens analisten door zijn vijanden zou kunnen worden uitgebuit.
Het land is in onderhandeling met de VS en Saoedi-Arabië over een complexe driezijdige deal waarbij Washington veiligheidsgaranties zou bieden aan Riyad. De Saoedi’s van hun kant zouden de betrekkingen met Israël normaliseren.
Israël heeft ook met Turkije en anderen gesproken over gasexport naar Europa, samen met corridors voor handel vanuit Azië.
Israël is intern verwikkeld in politieke onrust die het land kwetsbaar maakt. Afgelopen april was de natie kortstondig op drie fronten tegelijk verwikkeld – Gaza, Libanon en Syrië – nadat vanuit alle drie de fronten raketbeschietingen kwamen.
Een deel van de aanleiding was dat Israëlische Joden het terrein van de al Aqsa-moskee in Jeruzalem betraden. Ook dat gebeurde deze week.
“Ik kan een oorlog in meerdere arena’s niet uitsluiten die een zeer ernstige bedreiging zal vormen voor de staat Israël,” zei Giora Eiland, een voormalige nationale veiligheidsadviseur in Israël, tijdens een briefing met journalisten.
Hij voegde er echter aan toe dat Israël er de voorkeur aan geeft om één vijand tegelijk te bestrijden en niet snel nog een front zou openen.
Israëlische functionarissen zeggen al maanden dat Palestijnse militante groepen, geleid en gefinancierd door Iran, zich voorbereiden op geweld en dat Israël klaar is om terug te slaan.
Dat gezegd hebbende, de aanval van zaterdag op de sabbat en de joodse feestdag heeft het land duidelijk verrast, wat bijdraagt aan een gevoel van verwonding dat de reactie zou kunnen voeden.
Premier Benjamin Netanyahu, het middelpunt van de wekelijkse anti-regeringsdemonstraties, zal waarschijnlijk een moment van nationale eenheid vinden na de aanval, waardoor politici van de oppositie een krachtige reactie zullen steunen.
Het protest dat zaterdagavond zou plaatsvinden, werd afgeblazen.
“Burgers van Israël, we zijn in oorlog,” zei Netanyahu in een videoboodschap. “Niet in een operatie. Niet wat heen-en-weergeloop. In oorlog.” Hij voegde eraan toe: “De vijand zal een prijs betalen die hij nog nooit heeft gekend.”
Het conflict zou verder kunnen wegen op de Israëlische financiële markten, die dit jaar opgeschrikt werden door massaprotesten tegen een regeringsplan om de macht van rechters te verzwakken.
De shekel is met bijna 9% gedaald ten opzichte van de dollar, een van de slechtste prestaties van de belangrijkste valuta’s die door Bloomberg worden gevolgd, terwijl de investeringen in de Israëlische technologiesector zijn gekelderd.
De laatste grote Israëlische militaire operatie tegen Hamas in Gaza was in 2014. Die duurde zeven weken en kostte aan meer dan 2000 Palestijnen en tientallen Israëli’s het leven.
Een deel van de Saoedische deal zal naar verwachting bestaan uit Israëlische concessies op de Westelijke Jordaanoever om de Palestijnse Autoriteit te versterken en de mogelijkheid van een onafhankelijke Palestijnse staat te vergroten.
Die regeling komt in gevaar als de laatste gevechten ertoe leiden dat Israël zijn operatie uitbreidt naar de Westelijke Jordaanoever.
Saoedi-Arabië wil garanties van de VS over bescherming, deels vanwege de eigen zorgen over Iran. Als blijkt dat Iran een sleutelrol speelt in de aanval van zaterdag op Israël, kan dat die onderhandelingen beïnvloeden.
Bij de huidige gevechten zijn in Israël ten minste 40 doden en honderden gewonden bevestigd. Duizenden Israëlische reservisten zijn opgeroepen.
In Gaza zei het Hamas-ministerie van Gezondheid dat Israëlische vergeldingsaanvallen meer dan 500 gewonden hadden veroorzaakt die naar het ziekenhuis waren gebracht.
Uren na het begin van de infiltraties waren Israëlische soldaten nog steeds in vuurgevechten verwikkeld in een half dozijn steden in het zuiden en op minstens één militaire basis.
Hamas-militanten leken een kibboets in Israël te hebben overgenomen en namen Israëli’s gevangen.
De aanval verhoogt de druk op Netanyahu en wordt alom beschreven als de ergste misser van de Israëlische verdediging sinds Syrië en Egypte 50 jaar geleden een onverwachte oorlog tegen het land begonnen.
“Dit lijkt een kolossale tekortkoming van de Israëlische inlichtingendienst”, zegt Jonathan Conricus, een voormalige woordvoerder van het Israëlische leger.
“Wat we zien wijst op een lange en nauwgezette planning die opgepikt had moeten worden. Er worden zeer moeilijke vragen gesteld en er zullen harde antwoorden moeten worden gegeven.”
Conricus beschuldigde Iran ervan, op zijn minst indirect, achter de aanval te zitten en speculeerde dat de Israëlische reactie zich zou kunnen uitbreiden tot buiten Gaza.
Het leger voert zijn verdediging op bij de grens met Libanon, waar de door Iran gesteunde militante groep Hezbollah actief is, en houdt ook de ontwikkelingen op de bezette Westelijke Jordaanoever nauwlettend in de gaten.
Luitenant-kolonel Richard Hecht, een woordvoerder van de Israel Defense Forces, zei dat de infiltranten via de weg, zee en lucht kwamen en dat de verrassing van de operatie zal worden onderzocht.
Het gaat er nu om hoe de confrontatie escaleert, zei Miri Eisen, een gepensioneerde kolonel die bij de militaire inlichtingendienst werkte en nu een instituut voor terrorismebestrijding leidt aan de Reichman Universiteit in Israël.
Of dit zal leiden tot een grotere oorlog “is de 64.000 dollar vraag,” zei ze. “Als Iran hier een vinger in de pap heeft, plegen we dan nu een preventieve actie tegen de volgende fase?”
