(Samya Kullab, Illia Novikov, Kiev, AP, 28 december 2023) – De Russische bezettingsautoriteiten hebben opzettelijk veel te weinig doden geteld na de overstromingen die volgden op de catastrofale explosie die de Kakhovka-dam in de zuidelijke regio Kherson verwoestte. Het was één van de meest verwoestende hoofdstukken van de 22 maanden durende oorlog in Oekraïne.
De verslaggeving van de AP concentreerde zich op Oleshky, één stad in het uitgestrekte gebied dat door de dam overstroomd werd. Gezondheidswerkers en anderen die in Oleshky waren, vertelden AP dat de Russische autoriteiten het ware aantal doden verborgen hielden.
Dit deden ze door de afgifte van overlijdenscertificaten in eigen hand te nemen en door lichamen die niet door familie waren opgeëist onmiddellijk te verwijderen. Ook werden lokale gezondheidswerkers en vrijwilligers verhinderd zich met de doden bezig te houden en werden ze bedreigd als ze orders negeerden.
Nog steeds bang, weigerden veel inwoners van Oleshky en gezondheidswerkers te spreken uit angst voor represailles.
Het onderzoek van de AP is gebaseerd op de getuigenissen van degenen die wel spraken. De meesten van hen spraken op voorwaarde van anonimiteit of op voorwaarde dat alleen hun voornaam werd gebruikt, uit angst voor represailles van Rusland op familieleden die zich nog in bezet gebied bevonden.
Dit zijn de belangrijkste punten uit het onderzoek:
In de kritieke eerste uren na de instorting van de dam op 6 juni bagatelliseerden de bezettingsautoriteiten de gevolgen, waardoor veel inwoners van Oleshky dachten dat ze niet getroffen zouden worden. Dit droeg later bij aan het hoge dodental.
Rusland zei dat 59 mensen verdronken in het gebied dat het controleert. Uit het onderzoek van de AP bleek dat het aantal alleen al in Oleshky in de honderden loopt, volgens Oekraïense functionarissen een van de dichtstbevolkte door de overstroming getroffen gebieden met op dat moment ongeveer 16.000 inwoners.
Gezondheidswerkers zeiden dat ze denken dat 200-300 mensen in de stad zijn overleden. Velen worden nog vermist, hun lichamen zitten waarschijnlijk nog vast in huizen.
Een vrijwilliger, die bang was voor represailles en op voorwaarde van anonimiteit sprak, zei dat zij, haar man en twee buren minstens 100 lichamen hebben opgehaald tijdens de overstromingen. Deze werden naar de centrale begraafplaats in Oleshky gebracht en begraven in graven van 1 meter diep. De vrijwilligster werd later bedreigd door de Russische bezettingsautoriteiten en het werd haar verboden om nog langer lichamen op te halen.
Svitlana, een verpleegster in het Oleshky District Multidisciplinair Ziekenhuis, het belangrijkste primaire gezondheidscentrum van de stad, zei dat ze het overstromingswater naar haar huis zag stijgen in de namiddag van 6 juni toen ze haar hond uitliet. De volgende ochtend werden huizen met twee verdiepingen overspoeld en de bewoners zaten vast op het dak.
Er ontstond chaos toen vrijwilligers met hun eigen middelen mensen begonnen te redden. De eerste drie dagen waren de bezettingsautoriteiten nergens te bekennen, zeiden buurtbewoners, vrijwilligers en gezondheidswerkers. Velen zochten hulp bij gezondheidswerkers in het ziekenhuis waar Svitlana werkte, dat tegen die tijd een toevluchtsoord was geworden voor mensen die uit de overstroomde gebieden waren verdreven.
De doden begonnen te verschijnen. Opgezwollen lichamen dreven rond. Toen het water zich terugtrok en bewoners familieleden konden controleren, werden er nog meer gevonden die vastzaten in de modder onder ingestorte huizen.
Gezondheidswerkers zeiden dat de bezettingsautoriteiten rond 9 juni terugkeerden, drie dagen na de overstroming. Ze kwamen met strikte orders die artsen in het ziekenhuis verboden om overlijdenscertificaten af te geven voor verdrinkingsslachtoffers – maar niet voor degenen die een natuurlijke dood stierven.
Dit was een afwijking van het protocol dat artsen volgden sinds Oleshky in maart 2022 door Russische troepen werd bezet. Artsen mochten overlijdensakten afgeven en deden dat in het Russisch en in het geheim in het Oekraïens om de administratie van Kiev up-to-date te houden.
Door artsen te verbieden overlijdenscertificaten voor de drenkelingen af te geven, ontnamen de bezettingsautoriteiten hen in feite het gezag en de mogelijkheid om het aantal doden te documenteren. Svitlana, die de administratie van de drenkelingen bijhield, zei dat de Russische politie het bevel mondeling uitvaardigde en geen officiële schriftelijke verklaring gaf.
De politie kwam dagelijks naar het ziekenhuis om de overlijdenscertificaten te kopiëren, om er zeker van te zijn dat er geen certificaten waren voor verdrinkingsslachtoffers.
Degenen met dode familieleden werd verteld dat ze naar forensische centra in andere districten moesten gaan, waar door de bezettingsautoriteiten geselecteerde artsen verantwoordelijk waren voor het ondertekenen van overlijdenscertificaten. De lichamen konden niet begraven worden zonder het document.
Bewoners en gezondheidswerkers werd verteld dat ze de politie moesten bellen als ze een lijk zagen. Vrachtwagens van de Russische staatshulpdiensten arriveerden om ze op te halen en naar de forensische centra te brengen. Degenen die niemand hadden om ze op te eisen, werden nooit meer gezien.
In de eerste dagen van de overstromingen werden lichamen haastig begraven in massagraven, zeiden bewoners en gezondheidswerkers. The Associated Press kon de locatie bevestigen van tenminste één graf op de binnenplaats van de Orthodoxe Pokrovska Kerk in het centrum van Oleshky, en van één man die daar begraven ligt, Yurii Bilyi, een tv-reparateur.
Bilyi werd herkend door een gemeentewerker die zijn graf groef en dat later aan Svitlana vertelde. Bilyi’s begrafenis werd verteld aan zijn dochter, Anastasiia Bila, nu in de West-Oekraïense stad Lviv. Haar oom vertelde haar dat het graf overgoten was met chloor en dat een priester een gebed had uitgesproken.
Het is onbekend hoeveel lichamen er samen met Bilyi werden begraven. Bila zei dat haar oom geen precies aantal kon geven. Hij woont nu onder bezetting en reageerde niet op vragen van de AP.
Hoewel verschillende geïnterviewde mensen het hadden over meer massagraven dan die waar Bila’s vader begraven lag, kon de AP het precieze aantal van zulke graven of hoeveel mensen erin begraven lagen niet achterhalen.
Svitlana, de verpleegster, zei dat het bewijs nog steeds verborgen ligt in Oleshky: documenten met details over de doden, percelen waar ze begraven zijn, foto’s, de overlijdensakten die in het geheim zijn verzameld.
