(Ania Nussbaum, Bloomberg, 10 januari 2024) – In sommige opzichten is Gabriel Attal, de 34-jarige die dinsdag door Emmanuel Macron werd gekozen als de jongste en eerste homoseksuele regeringsleider van Frankrijk, al meer dan tien jaar een politieke ster in wording. In een televisie-interview met studenten aan de prestigieuze Sciences Po universiteit in 2012, hield Attal een gepassioneerde toespraak over waarom de jeugd van het land meer dan ooit betrokken is bij de politiek. Dit zette zijn schoolgenoten ertoe aanzette om hem tot “toekomstig president” te kronen.
De mediagenieke en charismatische Attal, die vorige maand in een opiniepeiling werd uitgeroepen tot Frankrijks meest populaire politicus, werd gekozen om de technocratische Elisabeth Borne te vervangen als premier. Het is een maatstaf voor het gevaar dat president Macron ziet in de opkomst van de rechtse Rassemblement National-partij van Marine Le Pen en de noodzaak om gematigde linkse en rechtse partijen samen te brengen. Zoals hij al deed toen hij voor het eerst werd gekozen in 2017.
Maanden van verdeeldheid zaaiende gevechten over pensioenen en immigratie die het vermogen van de president om hervormingen door te voeren zonder een absolute meerderheid in het parlement testten, hebben de partij van Le Pen aangemoedigd en versterkt. De Europese verkiezingen in juni zijn een testcase en de vooruitzichten zijn somber voor Macron omdat de partij van Le Pen zijn eigen partij gemakkelijk voorbijstreeft in de peilingen.
“Het was een beslissing die genomen moest worden”, zei voormalig premier Jean-Pierre Raffarin woensdag in een interview op France 2-radio over de benoeming van Attal. “Hij is populair bij de Fransen omdat hij een hoop belichaamt, een perspectief.”
Bij de aankondiging van de benoeming zei Macron in een bericht op X dat hij weet dat hij kan rekenen op Attal’s energie en inzet om zijn plannen voor de herbewapening en vernieuwing van het land door te zetten in “de geest van 2017: durf en boven alles gaan.”
Niet iedereen is ervan overtuigd dat het zal lukken.
“De verandering was nodig omdat Borne opgebrand was na de pijnlijke hervormingen op het gebied van pensioenen en immigratie,” schreef Armin Steinbach, een professor aan de HEC Paris business school, in een e-mail. “Attal is weliswaar populair, maar kampt met hetzelfde probleem – het gebrek aan parlementaire meerderheid. Hij wordt gezien als een kopie van Macron en de kans op politieke compromissen met politieke tegenstanders is klein.”
Het is onwaarschijnlijk dat er een ambitieuze economische beleidsagenda komt voor de nieuwe regering. De focus zal liggen op sociale zaken zoals het opnemen van abortusrechten in de grondwet of een euthanasiewet, aldus Steinbach.
In zijn eerste toespraak als premier dinsdag noemde Attal de economie pas nadat hij het had gehad over onderwijs, gezondheid, immigratie en klimaatverandering. Hij zei alleen dat hij van plan was door te gaan met het transformeren van de economie, prioriteit te geven aan werk, de bureaucratie voor bedrijven te verminderen en zich te richten op de jeugd.
“Samen met de president heb ik maar één doel: ons lot in eigen handen houden en het potentieel van Frankrijk ontketenen,” zei hij.
Een van de eerste tests voor Attal als premier zal zijn confrontatie zijn met de 28-jarige Jordan Bardella, het hoofd van de partij van Le Pen. Die staat met bijna 30% op de eerste plaats in de peilingen voor de Europese verkiezingen in juni .
Attal zal ook proberen om een uitweg te vinden uit de onrust die is ontstaan door de immigratiewet, die de woede van de linkse aanhangers van de president heeft aangewakkerd. Dit nadat de wet in het parlement was aangenomen met steun van de partij van Le Pen, wat vorige maand tot het aftreden van de minister van Volksgezondheid heeft geleid. Andere uitdagingen zijn de trage groei die Macrons inspanningen om banen te creëren zou kunnen ondermijnen, en de stijgende staatsschuld.
Attal wordt vaak genoemd als mogelijke opvolger van Macron, die 39 was toen hij in 2017 werd verkozen en in 2027 geen kans maakt op een derde mandaat. Net als Macron heeft Attal blijk gegeven van veel ambitie en ideologische flexibiliteit. Hij klom op in de rangen van de befaamde jongerenorganisatie van de Socialistische Partij, werd na zijn schooltijd ministerieel adviseur onder voormalig president Francois Hollande en sloot zich in de aanloop naar de presidentsverkiezingen van 2017 aan bij Macrons En Marche-beweging.
In zijn eerste grote succes dat jaar, werd Attal gekozen als wetgever in de buurt van Parijs, het verslaan van een politieke veteraan die had gediend onder de voormalige president Jacques Chirac. Een jaar later werd hij op 29-jarige leeftijd het jongste kabinetslid van de Vijfde Republiek – met de portefeuille van junior minister van Onderwijs.
Hij werd bekend tijdens het hoogtepunt van de Covid-pandemie, toen zijn gezicht en opmerkingen als regeringswoordvoerder in 2020 miljoenen Franse huishoudens bereikten. Hij was alomtegenwoordig en verscheen in live vraag- en antwoordsessies om details te geven over de beperkingen van de lockdown en maatregelen om de epidemie te vertragen.
Attal werd binnen de regering alom gezien als zeer ambitieus. Vlak voor zijn benoeming werd toenmalig premier Jean Castex op camera betrapt met een vertrouwelijk briefje in zijn hand waarop stond: “Hebben we eindelijk een extra bot gevonden voor de jonge Gabriël om op te kauwen?” Attal zei ooit dat zijn vader hem als kind biografieën van Napoleon voorlas.
Als woordvoerder van de regering maakte Attal er een punt van om zijn imago als jonge politicus te cultiveren. Hij organiseerde een interview met beïnvloeders in het presidentiële Elysee paleis en gebruikte minder traditionele kanalen om te communiceren, zoals Youtube of Twitch.
Dat werd een springplank voor zijn benoeming tot junior minister van Begroting, een strategische positie die ooit werd bekleed door voormalig president Nicolas Sarkozy. Attal hield toezicht op begrotingswetten die extra uitgaven voor huishoudens opleverden tijdens de energiecrisis en op een plan om belastingfraude tegen te gaan.
Hij zat ook op die post toen Macron een impopulaire verhoging van de pensioenleeftijd doordrukte, die de jonge minister omschreef als een kwestie van “hervorming of faillissement”. Attal verliet het gebouw van het ministerie van Financiën met uitzicht op de Seine in de zomer, waarbij hij in zijn afscheidsopmerkingen inging op wat hij had geleerd over de beproevingen van de middenklasse van het land.
“Ik heb veel Franse mensen uit de middenklasse ontmoet, dit zijn de Fransen die elke ochtend opstaan en naar hun werk gaan, die niet kunnen rekenen op grote sociale uitkeringen, noch op voldoende grote bezittingen,” zei hij.
“Het zijn de vruchten van hun arbeid die de beroemde belastinginkomsten opleveren waarmee het overheidsbeleid wordt gefinancierd. We moeten er altijd alles aan doen om deze middenklasse te behouden, door de schuld van ons land te verminderen. Het is voor hen dat we handelen, want zij zijn degenen die de rekening zullen betalen.”
Maar Attal steeg naar een nieuw niveau van bekendheid toen hij in juli minister van Onderwijs werd. Hij versterkte een verbod op de abaya in scholen, die vooral door moslimmeisjes worden gedragen. Ook stemde hij ermee in om te experimenteren met het gebruik van schooluniformen. Het zijn maatregelen die rechtse kiezers aanspreken. Verder veranderde hij de data voor de befaamde Franse baccalaureaatsexamens naar later in het academische jaar.
De nieuwe premier zei ooit dat hij op school was gepest en denigrerende namen had gekregen voor homoseksuelen, en maakte het bestrijden van pesten tot zijn eerste prioriteit als minister van Onderwijs.
Vorige maand werd Attal de favoriete politieke persoonlijkheid van de Fransen in een peiling van Ipsos-Le Point, waarmee hij andere potentiële presidentskandidaten zoals minister van Binnenlandse Zaken Gerald Darmanin en voormalig premier Edouard Philippe versloeg. In een peiling van Elabe die deze maand werd gepubliceerd, eindigde Attal op de tweede plaats achter Philippe. Misschien nog belangrijker is dat hij zowel Le Pen als Bardella net voorbleef.
Attal is net als Macron opgeleid aan de prestigieuze Parijse Sciences Po universiteit – de kweekvijver voor Franse politici – en de elite Ecole Alsacienne daarvoor. Hij is de zoon van filmproducent Yves Attal, die van Joodse Tunesische afkomst is. Zijn moeder, Marie de Couriss, een orthodox christen, was ook producent.
Attal heeft zelden de schijnwerpers geschuwd. In een video uit 1998 over studenten met een bevoorrechte achtergrond die op school studeren, hoor je de negenjarige Attal zeggen dat zijn vrienden zijn plaats willen innemen en dat hij een “beroemde acteur” wil worden. In een andere video, opgenomen door Sciences Po TV zo’n 10 jaar geleden, verdedigt hij socialistische ideeën tegenover Maxime Cordier, die rechts vertegenwoordigt. Cordier werd uiteindelijk Attal’s stafchef op het ministerie van Onderwijs.
In oktober 2018 onthulde één van zijn voormalige klasgenoten aan de Ecole Alsacienne, een advocaat, op X dat Attals partner de politiek adviseur van Macron was, Stephane Sejourne. De twee gingen in 2017 een burgerlijke verbintenis aan.
Sejourne is momenteel het hoofd van de Renew-groep in het Europees Parlement, en zal naar verwachting een van Macrons belangrijkste kandidaten zijn voor de EU-verkiezingen in juni. Op een gegeven moment beschreef de Franse krant Le Monde de twee als een “power couple“.
