David McHugh, Hanna Arhirova, Kiev, AP, 17 januari 2024 – De moeizaam bevochten economische stabiliteit van Oekraïne wordt opnieuw bedreigd nu de regering met een groot gat in de begroting kampt. De twee grootste bondgenoten en sponsors – de Verenigde Staten en de EU – zijn er tot nu toe niet in geslaagd om een besluit te nemen over het uitbreiden van de hulp.
Als er begin februari geen steun wordt toegezegd en als er in maart geen geld is, kan dat de vooruitgang die Oekraïne heeft geboekt in de strijd tegen de inflatie in gevaar brengen. Het heeft gewone mensen geholpen hun huur te blijven betalen, eten op tafel te zetten en weerstand te bieden aan de pogingen van Rusland om de geest van hun samenleving te breken.
De kwestie stond op het netvlies van de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Anthony Blinken en de Oekraïense president Volodymyr Zelensky toen ze elkaar dinsdag ontmoetten op het WEF in Davos, Zwitserland.
“We zijn vastbesloten om onze steun aan Oekraïne voort te zetten”, zei Blinken, “en we werken daarvoor nauw samen met het Congres. Ik weet dat onze Europese collega’s hetzelfde doen.”
Dit zijn de belangrijkste dingen die je moet weten over de Oekraïense economie en waarom steun van bondgenoten cruciaal is:
Het Internationaal Monetair Fonds heeft gezegd dat de Oekraïense economie “opmerkelijk veerkrachtig” is. In de eerste maanden van de oorlog in 2022 verloor het land een derde van zijn economische productie aan bezetting en vernietiging, omdat Rusland het hart van de Oekraïense zware industrie controleert.
De inflatie steeg ook tot maar liefst 26% omdat de centrale bank geld moest bijdrukken om gapende begrotingstekorten te dekken.
De inflatie daalde tot 5,7% en de economie groeide met 4,9% – meer dan sommige grote economieën zoals Duitsland. Het banksysteem van Oekraïne is blijven functioneren, scholen en gezondheidsklinieken zijn open en pensioenen worden uitbetaald.
Dat is een reddingslijn voor mensen zoals Nadiia Astreiko en haar 93-jarige moeder, die leven van hun gecombineerde pensioen van 157 euro per maand.
“De oorlog heeft ieders leven veranderd”, zegt Astreiko, 63 jaar. “Qua geld is het ook moeilijk, want nu moet ik elke cent tellen. Het is erg moeilijk voor ons.”
Oekraïne geeft bijna al het geld dat het via belastingen binnenkrijgt uit om de oorlog te financieren. Daardoor blijft er een enorm tekort over, want er zijn nog andere rekeningen om de maatschappij draaiende te houden, zoals ouderdomspensioenen en salarissen voor leraren, dokters, verpleegkundigen en staatsmedewerkers.
Aan het begin van de oorlog nam Oekraïne zijn toevlucht tot het drukken van nieuw geld door de centrale bank, een gevaarlijk lapmiddel omdat het de inflatie kan aanwakkeren en de waarde van de hryvnia kan vernietigen.
Naarmate de donorbijdragen regelmatiger en voorspelbaarder werden, kon Oekraïne deze praktijk stopzetten en de begroting die in november door het parlement werd goedgekeurd, maakt hier geen gebruik van.
Een belangrijke verwezenlijking was de aanpassing van de ouderdomspensioenen, die ongeveer het equivalent van 92 euro per maand kunnen zijn, om de inflatie te compenseren, zei Hlib Vyshlinsky, uitvoerend directeur van het Center for Economic Strategy, een beleidsinstelling in Kiev.
Weer geld drukken en de daaruit voortvloeiende inflatie “zou veel mensen in echte armoede brengen”, zei hij.
Om dat te voorkomen heeft Oekraïne “begin februari een beslissing nodig en het geld begin maart”, aldus Vyshlinsky.
De economische opleving heeft bedrijven zoals de website concert.ua van Dmytro Felixov geholpen, een van de meest gebruikte websites in Oekraïne voor het kopen van kaartjes voor toneelstukken, concerten en comedyshows. Hij heeft meer dan één crisis meegemaakt, waaronder de Russische inname van het schiereiland de Krim in 2014.
Hij zegt dat de oorlog heeft geleid tot een “zekere culturele renaissance” en de interesse in de Oekraïense cultuur heeft aangewakkerd. Hij voorziet een terugkeer naar het winstniveau van voor de oorlog rond 2025 en zegt: “Ons bedrijf zal overleven.”
Zelfs de frequente raketaanvallen hebben geen significante invloed meer op Felixovs bedrijf. Tijdens een recordaantal raket- en droneaanvallen door Rusland op 29 december daalde de kaartverkoop met 20%, om de volgende dag weer op te veren naar het normale niveau, zei hij.
Gingen mensen vroeger naar optredens voor ontspanning, nu helpen ze mensen te decompresseren, zei hij: “Ze gaan naar concerten om te genezen.”
De Oekraïense begroting voor dit jaar vraagt om 41 miljard dollar aan donorgeld om het tekort te dichten en te voorkomen dat er geld gedrukt moet worden. Oekraïne rekent op 8,5 miljard dollar van de VS en 16,5 miljard euro van de EU, maar dat is nog onzeker.
De EU-leiders zijn er in december niet in geslaagd om een akkoord te bereiken over een vierjarig steunpakket van 52 miljard dollar. Hongarije blokkeerde de overeenkomst, waarvoor unanimiteit van alle 27 EU-leden nodig is. Het blok werkt echter aan een manier waarop de resterende 26 landen met het geld over de brug kunnen komen in de aanloop naar een top van leiders op 1 februari.
Minder zeker is de situatie in Washington, waar Republikeinen in het Congres geld voor Oekraïne hebben gekoppeld aan grensbeveiligingsmaatregelen om illegale binnenkomst van migranten te voorkomen. Er is nog geen beslissing genomen.
Het Witte Huis vroeg het Congres in oktober om 11,8 miljard dollar voor 12 maanden begrotingssteun. Het geld zou “ervoor zorgen dat Poetin er niet in slaagt de Oekraïense economie in te laten storten”, schreef directeur Shalanda D. Young van het Office of Management and Budget in een brief van 20 oktober aan het Congres.
Zelensky zei dinsdag in Davos dat hij dacht dat het “een kwestie van weken” was totdat de EU en de VS met meer hulp zouden komen.
Het IMF heeft een sleutelrol gespeeld bij het werven van steun door een leningprogramma van 15,6 miljard dollar met een looptijd van vier jaar goed te keuren voor Oekraïne. Dat geld heeft nog eens 115 miljard dollar van andere donoren losgemaakt, omdat het voorwaarden stelt om een goed economisch beleid te garanderen en van Oekraïne eist dat het zijn rechts- en belastingstelsel verbetert en corruptie bestrijdt.
Er is een debat gaande over de inbeslagname van zo’n 300 miljard dollar aan Russische tegoeden in het buitenland die zijn bevroren door regeringen die Oekraïne steunen. Dat geld zou in theorie de impasse over belastinggeld in Washington en Brussel kunnen verlichten, maar er zijn zorgen over de juridische precedentwerking en de economische gevolgen van zo’n drastische stap.
