Justin Spike, Boedapest, AP, 5 februari – Het Hongaarse parlement zal maandag een spoedvergadering bijeenroepen om iets te doen waar zijn westerse partners al meer dan een jaar op wachten, vaak met ongeduld: eindelijk een stemming houden over de goedkeuring van het Zweedse verzoek om lid te worden van het militaire NAVO-bondgenootschap.
Maar de regeringspartij van Hongarije, geleid door premier Viktor Orbán, heeft laten weten dat ze de vergadering zal boycotten, waardoor de kans op een stemming wordt geblokkeerd en de beslissing over het bod van Stockholm verder wordt uitgesteld.
Het is het soort obstructie van belangrijke beleidsdoelstellingen waarvoor Orbán berucht is geworden binnen de Europese Unie.
“Wij zijn het zand in de machine, de stok tussen de spaken, de splinter onder de nagel,” zei Orbán in een toespraak voor tienduizenden aanhangers in 2021.
Die ‘stok tussen de spaken’-tactiek en Orbáns rol als Europa’s eeuwige spelbreker hebben de EU keer op keer op een breekpunt gebracht. Omdat hij cruciale beslissingen blokkeerde om concessies van het blok los te krijgen, waardoor de leiders gedwongen werden om naar oplossingen te zoeken.
Gefrustreerde EU-functionarissen proberen nu te bepalen wat Orbán probeert te bereiken met zijn obstructiestrategie en hoe ze die kunnen overwinnen.
“We hebben nu Orbán-moeheid in Brussel,” vertelde de Poolse premier Donald Tusk aan verslaggevers voorafgaand aan een EU-top op donderdag, waar de Hongaarse leider dreigde plannen om Oekraïne te voorzien van een groot financieringspakket te laten ontsporen.
“Ik kan het niet begrijpen, ik kan dit zeer vreemde en zeer egoïstische spel van Viktor Orbán niet accepteren.
“Orbán, een voorstander van een alternatieve vorm van populistisch bestuur die hij “onliberale democratie” noemt, voert thuis campagne tegen de EU en stelt zichzelf voor als een “vrijheidsstrijder” tegen een overijverige Brusselse bureaucratie.
Hij gaat tekeer tegen wat hij omschrijft als woke en noemde het liberalisme vorig jaar in een toespraak op de Conservative Political Action Conference in Boedapest een “virus”.
Het is binnen de EU al lang de gangbare opvatting dat Orbáns onverzettelijkheid puur transactiegericht is: dat hij belangrijke beslissingen tegenhoudt om het blok te dwingen miljarden aan financiering vrij te geven die het Hongarije heeft onthouden vanwege vermeende schendingen van de normen voor de rechtsstaat en democratie.
Maar Péter Krekó, directeur van de in Boedapest gevestigde denktank Political Capital, zegt dat Orbán weliswaar de fondsen wil veiligstellen om de kwakkelende Hongaarse economie te ondersteunen, maar dat de langstzittende leider van Europa door meer dan alleen geld wordt gemotiveerd.
“Ik denk dat we moeten afstappen van het idee dat er maar één enkele reden is die dit alles verklaart,” zei Krekó.
“Orbán doet het ook voor erkenning. Hij kan de belangrijkste leiders van de Europese Unie ontmoeten en met hen praten.”
Als leider van een land met minder dan 10 miljoen inwoners heeft Orbán zijn vetorecht in de EU met succes gebruikt om Hongarije een beslissende stem te geven onder veel grotere leden zoals Duitsland, Frankrijk en Italië.
Orbán geeft zelf toe dat de noodzaak van unanieme steun voor sommige beleidsbeslissingen van de EU het enige instrument is dat een klein land als Hongarije kan gebruiken om zijn wil door te drukken bij de grotere machten.
“Hongarije ziet unanieme besluitvorming als de laatste garantie voor de bescherming van zijn nationale belangen”, zei hij in november.
Daniel Freund, een Duits lid van de Groene Partij en wetgever in het Europees Parlement, zei dat Orbáns herhaaldelijke blokkering van cruciale EU-besluiten iets aantoont. En dat is dat zijn vetorecht hem invloed binnen het blok heeft gegeven die het vermogen om te functioneren in gevaar brengt.
Unanimiteit, zei Freund, “wordt een instrument voor chantage en afpersing, en het is eigenlijk een enorm veiligheidsrisico”, waardoor Orbán de eenheid binnen de EU heeft kunnen ondermijnen in kwesties variërend van steun voor Oekraïne tot uitbreiding van de NAVO.
Donderdag kwamen de leiders van de 27 EU-landen in Brussel bijeen om voor de tweede keer te proberen een cruciaal financieel hulppakket van 54 miljoen dollar aan Oekraïne goed te keuren. Het was een top die Orbán afdwong door in december een veto uit te spreken over de hulp.
Orbán hief zijn veto op kort nadat de top begon, onder druk van de leiders van de grotere Europese landen. Oekraïne zou zijn geld krijgen en een crisis werd afgewend.
Maar met zijn vetorecht heeft de nationalistische leider nog genoeg mogelijkheden om verdeeldheid te zaaien binnen de EU. Hij heeft zich verzet tegen een wapenfonds van 5 miljard euro voor Kiev en gewaarschuwd dat hij bereid is om “op de rem te trappen” op de weg van Oekraïne naar toetreding tot het blok.
Zijn regering heeft ook getreuzeld met de goedkeuring van de toetreding van Zweden tot de NAVO en is het enige lid van de alliantie dat zijn kandidatuur nog niet heeft geratificeerd.
Orbáns gedrag heeft hem bewonderaars opgeleverd onder gelijkgestemde nationalisten in Europa en de Verenigde Staten die vijandig staan tegenover de aanpak in Brussel en Washington van kwesties als immigratie, LGBTQ+-rechten en de oorlog van Rusland in Oekraïne.
Hij heeft Donald Trump in al zijn kandidaturen voor het presidentschap van de VS gesteund en hoopt op een overwinning van Trump op president Joe Biden in de verkiezingen van november.
Terwijl de EU zich voorbereidt op haar eigen verkiezingen in juni, probeert Orbán een leidende rol te spelen in een ontluikende anti-EU beweging van conservatieve krachten over het hele continent. Ook hoopt hij dat een rechtse verschuiving zijn ideeën in de hoofdstroom zal brengen, aldus Freund, de EU-wetgever.
“Hij probeert zichzelf te positioneren als de leider van het anti-Europese kamp,” zei hij.
“Hij heeft de indruk dat extreem-rechts in opkomst is, dat het allemaal zijn kant op gaat en dat hij in feite gewoon wacht tot het helemaal gebeurt.”
Er zijn tekenen dat Orbáns hoop op een rechtse heropleving werkelijkheid zou kunnen worden nu peilingen laten zien dat eurosceptische partijen in opmars zijn.
Een anti-islam populist en bondgenoot van Orbán won in november verkiezingen in Nederland, terwijl de rechtse Alternative für Deutschland partij in nationale peilingen naar de tweede plaats is gestegen achter de conservatieve oppositie in Berlijn.
Krekó, van Political Capital, zei dat Orbán probeert de EU-instellingen die hem in de weg hebben gestaan te “verzwakken”. Dit door Hongarije onder druk te zetten de corruptie hard aan te pakken, de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht te herstellen en de LGBTQ+-rechten te respecteren.
“Hij is heel duidelijk over zijn antagonisme tegen het Europese institutionele systeem en hij zou blij zijn met een Europese Unie die niets meer doet dan vrijhandel – plus, natuurlijk, structuurfondsen die naar Hongarije komen,” zei Krekó.
Orbán wordt algemeen beschouwd als de naaste bondgenoot van de Russische president Vladimir Poetin in de EU. Zijn critici beschuldigen hem ervan dat hij de belangen van Moskou boven die van zijn EU- en NAVO-bondgenoten stelt en dat hij voorbereidingen treft om zijn land volledig uit de EU te leiden.
Maar in een interview in december ontkende Orbán dat hij van plan was een dergelijke stap te zetten.”
“Mijn plan is niet om Brussel te verlaten, maar om het over te nemen,” zei hij.
