Dat Johan Houwers beëdigd is als Kamerlid is jammer, maar niets meer dan een bedrijfsongeval. Meer macht voor de fractie- of partijleiding leidt tot voorzichtigere politici. Het is begrijpelijk, maar niet meer dan dat, dat politieke partijen zich beklagen over Kamerleden die zich afzonderen en hun eigen fractie beginnen. Het laatste voorbeeld is de zaak Houwers, en daarbij lopen de emoties zo hoog op dat men zelfs niet het fatsoen had hem te feliciteren met zijn installatie. Voor een vrijwel lege Kamer legde hij zijn gelofte of eed af.
Het zijn vooral de rechtse partijen waar afsplitsingen voorkomen: wie de lijst van afsplitsingen bekijkt ziet dat sinds de alleengang van de zus van Wubbo Ockels in 1993 de leden Özturk en Kuzu de eersten zijn die zich afzonderen van de PvdA; maar vooral VVD, LPF en PVV grossieren in eenmansfracties die zich als “Groep Huppeldepup” laten registreren om daarna in de mist van de Kamerhandelingen te verdwijnen.
Nu de meerderheid in de Kamer voor de coalitie in het gedrang dreigt te komen, staat de druk er natuurlijk wel meer op. Het zenuwachtige en bozige gedrag is dan ook goed te begrijpen. Maar er moet grote voorzichtigheid betracht worden bij het veranderen van het bestel zoals we dat nu kennen.
Kamerleden moeten immers vooral hun mening en handelen baseren op wat er in de maatschappij speelt, hun eigen politieke analyse, en wat er naar de verhoudingen haalbaar of wenselijk is. Vervolgens moeten politici de macht over het publieke domein dat ze hebben, ook met dat publieke domein delen. In gewone mensentaal: ze moeten zich verantwoorden naar de kiezer. Het belangrijkste wat politici doen is immers het in stand houden van de democratische werkwijze.
Een politieke partij is daarbij een vehikel. De partij organiseert het debat, stelt (het liefst aan de hand daarvan) de standpunten als program samen, selecteert politieke leiders (bestuurders en volksvertegenwoordigers) en functioneert als doorgeefluik van de politiek leiders naar hun achterban en vice versa. Sinds een paar jaar hebben politieke partijen ook steeds vaker richtlijnen gegeven voor het politieke handelen als integriteitscodes, verplichte afdrachten en informele druk om toch vooral het land in te gaan.
Bij het samenstellen van kieslijsten gaan veel politieke partijen al te werk alsof zij een sudoku invullen: mensen worden vaak tactisch op een lijst geplaatst naar gelang hun geslacht, rol, regionale of ethnische afkomst. En daarnaast een goede mix van generalisten en specialisten, en mensen die het leuk vinden om de achterban te bezoeken. Het is niet makkelijk.
Natuurlijk. Voor de meeste politieke partijen is een lijst die uitsluitend uit blanke hoogopgeleide mannen met een wethoudersverleden en uit de grote stad bestaat ongewenst, maar ik denk dat onderdeel van het huidige politieke functioneren wel is dat er te veel mensen in de politiek werkzaam zijn die politiek eigenlijk helemaal niet leuk vinden, en zich laten opslokken door het gekrioel onder de Brusselse of Haagse stolpen.
Politieke partijen willen publicitaire risico’s beperken. Het is heel goed denkbaar dat daarom een poging wordt gedaan om de ‘zetelroof’ tegen te gaan door de fractie- of partijleiding meer macht te geven. Het kan zeker leiden tot stabielere fracties, maar het is ook een inperking van de mogelijkheden van individuele Kamerleden. Het kan de kwaliteit van de Kamer dan ook verder doen afnemen, omdat alleen nog mensen die van zichzelf weten dat ze uit conflictsituaties kunnen blijven zich voor een politieke functie zullen aanmelden, of mensen die weten dat ze zich bij een politiek conflict makkelijk kunnen voegen naar de partijleiding. Het leidt tot het aantrekken van mensen die zich richten op de partijleiding, in plaats van mensen die zich richten op de maatschappij.
En natuurlijk hadden de Kamerleden Houwers moeten feliciteren. Het gaat in de Kamer immers niet om de leden, maar om het instituut dat zij vertegenwoordigen. Het feit dat hij benoemd is, laat zien dat de democratie werkt. Soms slecht, maar ze werkt wel.
