Washiqur Rahman was een 27-jarige blogger in Bangladesh. Hij is een paar dagen geleden vermoord. Afgeslacht, midden op straat, door fundamentalistische moslims. En Washiqur deed nog wel zijn best om ze niet te provoceren. Goed, hij had op zijn Facebookpagina een In Memoriam geplaatst voor Avijid Roy, een andere blogger die een maand geleden aan stukken werd gesneden. Maar verder deed hij zijn best om de Profeet of de Koran niet te beledigen. Want dat zou zijn dood betekenen, dat wist hij. Het mocht niet baten. Want hij was een verklaard atheïst, en de fundamentalisten in Bangladesh hebben een lijst opgesteld van atheïsten die afgemaakt moeten worden. Daarvoor hoeven ze niks en niemand beledigd te hebben; ze zijn schuldig aan verraad aan de islam.
Het begon allemaal twee jaar geleden met de zogenoemde shabagh-demonstraties. In de extreem lange nasleep van de extreem wrede bevrijdingsoorlog van het land, werden enkele leden van een islamitische fundamentalistische partij veroordeeld wegens oorlogsmisdaden. De misdaden waren extreem wreed; de opgelegde straffen bizar mild. Het was duidelijk dat het gerechtshof bezweken was voor de dreigementen van fundamentalisten. De vonnissen leidden tot veel protesten, die weer leidden tot massale tegendemonstraties georganiseerd door fundamentalisten, die de demonstranten beschuldigden van godslastering.
De imams en leraren van fundamentalistische madrassa’s joegen hun leerlingen regelmatig de straat op en eisten dat er een wet moest komen waarin de doodstraf staat op godslastering. Die wet is er nog niet, maar de fundamentalisten zijn alvast begonnen. En ze hebben het daarbij gemunt op een kleine groep waar de regering nooit een vinger voor zal uitsteken. Mensen die door iedere moslim uitgekotst worden: atheïsten. De fundamentalisten hebben het recht in eigen hand genomen. En een op de tien inwoners is geen moslim, maar boeddhist, en er is ook nog een hele kleine christelijke minderheid. Met name die laatste groep houdt zich angstig stil.
De islam staat moord op onschuldigen toe. Dat wil zeggen, op afvalligen. Op mensen die de islam afzweren. Die moeten worden gedood. Hetzelfde geldt voor iedereen die de Profeet beledigt of de Koran beschadigt. In Pakistan en Afghanistan is alleen al het gerucht dat iemand zoiets heeft gedaan, aanleiding voor moord en doodslag. Onlangs werd in Kaboel een vrouw genaamd Farkhunda op gruwelijke wijze vermoord vanwege een dergelijk gerucht. De familie ontkende heftig, maar de politie gaf de familie het advies om maar snel te vluchten.
Van Libië tot Jemen en Bangladesh: overal waar de staat faalt, slaan fundamentalisten hun slag. Menige vreedzame moslim denkt dan ook met weemoed terug aan de dagen van de sterke dictators, die weliswaar vele dissidenten lieten verdwijnen, maar ondertussen ook de fundamentalisten stevig onder de duim hielden. De baarden mochten bidden, oproepen tot vroomheid, de dictator prijzen en de Amerikanen vervloeken – maar geweld was verboden. Iemand doodslaan, dat mochten alleen de handlangers van de dictator. En als fundamentalisten het regime bekritiseerden, vlogen ze linea recta achter de tralies. Zoals recent weer met de Egyptische Moslimbroeders is gebeurd, toen daar weer een dictator verscheen.
Hier in het Westen dromen we ondertussen van de opkomst van democratische Arabische staten. We hopen dat ons keurige politieke systeem ook daar voor vrede en welvaart zal zorgen – en minder vluchtelingen, uiteraard. De tijd lijkt er niet echt rijp voor. De Arabische Lente leidde tot volstrekte chaos in Libië en Syrië, en een nieuwe, nog strengere dictatuur in Egypte. Alleen Tunesië heeft een aarzelend begin gemaakt met democratie – en is nu het doelwit geworden van fundamentalisten. Elke poging tot democratie in Arabië zal onvermijdelijk ten prooi vallen aan etnische en religieuze tweestrijd. Zeker nu de strijd tussen soennieten en sjiieten weer is losgebarsten. Dat kan wel een eeuw aanhouden.
Is het de islam? Elke religie gaat moorddadige trekken vertonen wanneer ze te machtig wordt. En altijd is er een sterke staat nodig om dat monster in zijn hok te houden. Hier in Europa is het de afgelopen anderhalve eeuwen redelijk gelukt om het christendom te temmen dankzij democratie, mensenrechten, vrijheid van meningsuiting, grondwetten en een onafhankelijke rechtspraak. Daar kwam, kortom, toch wel wat voor kijken. Maar het effect mag er zijn. Tot 1700 werden er regelmatig onschuldigen vermoord omdat ze heksen zouden zijn, en in 1762 hadden we de laatste echte uitbraak van katholieke moordzucht. Toen werd in Toulouse Jean Calas ten dode geradbraakt omdat hij zijn zoon zou hebben vermoord. Calas was protestant; volgens katholieke hysterici wilde zijn zoon katholiek worden en heeft zijn vader hem daarom vermoord. Voltaire hoorde van de zaak en riep heel Frankrijk op de gewetenloze katholieke kerk te verpletteren. Dat hielp. Parijs ontsloeg een stel rechters.
Is de islam gevaarlijker dan de katholieke kerk drie eeuwen geleden? Is zij intrinsiek gewelddadiger dan het christendom? Een aardig academisch probleem. We zitten vooral met de vraag wie haar kan temmen. Hier mag dat geen probleem zijn. Wat hier aan terrorisme gebeurt, is in feite overspill van de heksenketel daar. In grote delen van de Arabische wereld is momenteel geen staat te bekennen die moordzuchtige imams in toom weet te houden. Ze hebben vrij spel. Steeds meer. Misschien moeten we de komende eeuw maar veel dictators steunen, daar in het Midden-Oosten. Misschien is dat toch beter voor gewone moslims – en het geeft minder bloedvlekken hier. En dan maar zachtjes hopen op iets beters, over heel lange tijd.
Het boek ‘Mohammed en het ontstaan van de islam’ van Marcel Hulspas verschijnt in juni bij Athenaeum – Polak &Van Gennep.
