Toen Pim Fortuyn populair was, vonden verschillende psychologen het nodig in de krant te schrijven dat Fortuyn aan allerlei psychische stoornissen zou lijden. Ik ben inmiddels de meeste stoornissen waaraan Fortuyn leed vergeten, maar hij leed zeker aan narcisme en zelfoverschatting. Was getekend: de wetenschap. Geen collega-psycholoog die op het idee kwam deze psychologen met hun nep-diagnoses voor de tuchtraad te dagen. Een diagnose stellen zonder de ‘patiënt’ ooit gesproken te hebben en vervolgens diezelfde diagnose openbaar te maken, valt immers buiten de normale beroepspraktijk.
Nu is er weer zo’n psycholoog: Joost Bosland. Hij schreef het boek: De waanzin rond Wilders, psychologie van de polarisatie in Nederland. Zijn stelling is dat we de populariteit van Wilders het beste kunnen vergelijken met de borderline-stoornis. Bosland ziet een parallel tussen zwaar gestoorde patiënten in psychiatrische klinieken en de huidige politiek. De samenleving lijdt volgens hem aan borderline: zwart-wit denken, tweedeling en verruwing. Bosland zegt dat we niet moeten kijken naar populistische leiders, maar naar de samenleving zelf. Ook de kiezers van Wilders zijn volgens Bosland niet ziek: zij zijn ‘slechts spelers in een ontwikkeling van de samenleving’.
Samenleving
Een interessante stelling. Wie of wat is er nu ziek? Volgens de psycholoog eigenlijk niemand, alleen ‘de samenleving’. Maar zoals we allemaal weten bestaat ‘de samenleving’ helemaal niet, is die niet te definiëren, af te bakenen of überhaupt zichtbaar te maken. De samenleving bestaat slechts bij de gratie van de individuen die zich tot diezelfde samenleving rekenen, en dus kan de conclusie slechts zijn dat als Bosland vindt dat de ‘samenleving’ ziek is, de personen in die samenleving ziek zijn.
Dat leidt tot de interessante stelling dat eigenlijk iedereen in de huidige samenleving even ziek is. Geert Wilders is een borderline-patiënt, net als Alexander Pechtold, en PVV-stemmers net als de aanhangers van GroenLinks. En dat terwijl we toch allemaal kunnen zien dat de borderline-kenmerken zwart-wit denken, tweedeling en verruwing niet in het vocabulaire van D66 en GroenLinks voorkomen. De enige conclusie kan dus zijn dat niet de hele samenleving borderline heeft, maar slechts de aanhangers van de vroegere LPF, het huidige Trots op Nederland en de PVV.
Diagnose
En zo zijn we weer terug bij het begin. Acht jaar geleden kwamen psychologen met semi-wetenschappelijke diagnosen van Pim Fortuyn, zonder hem ooit gesproken te hebben. Nu komt een psycholoog met eenzelfde diagnose over ongeveer een zesde van de Nederlandse bevolking, omdat hij globaal wel enige overeenkomst ziet tussen hen en psychiatrische patiënten.
Het schijnt dat de PVV in toenemende mate aanhang heeft onder hoog opgeleiden. Er is dan vast wel één met de PVV sympathiserende psycholoog in Nederland die zich nu zo aangevallen voelt dat hij Bosland voor de tuchtraad sleept. Mensen als Bosland gooien niet alleen de psychologie te grabbel, ze maken het moeilijke debat over de PVV alleen maar lastiger. PVV-stemmers zijn niet ziek, ze zijn burgers die hun politieke rechten uitoefenen. Dat u en ik dat misschien niet leuk vinden, is iets anders.
Chris Aalberts is docent en onderzoeker politieke communicatie (www.chrisaalberts.nl)
