Jos Heymans (61) is een duizendpoot. Naast zijn journalistieke werk voor RTL is hij adjunct-chef bij RTL Nieuws, voorzitter van de Parlementaire Persvereniging en vicevoorzitter van internationaal perscentrum Nieuwspoort. Al sinds 1995 is Heymans actief in Den Haag (al werkte hij in zijn jonge jaren ook kort in het Haagse) en schreef twee boeken over zijn parlementaire jaren.
Wat is er in al die jaren in de politieke verslaggeving veranderd?
“Heel erg veel! Vroeger deed je als politiek journalist veel meer verslag van een debat, van een overleg of van een commissievergadering. En af en toe gebeurde er eens wat in een partij of was er gedoe in het kabinet. Daar berichtte je dan over. Nu is dat wel anders. De politiek is totaal veranderd, net als de omgangsvormen. En dat is sinds 2001, toen Fortuyn in beeld kwam, aan de gang. Er ontstond een nieuwe manier van debatteren. Veel directer en veel meer op de man. Bovendien gebeurde er na zijn dood van alles.”
De journalisten liepen de ene na de andere ruzie van de LPF achterna…
“Dat was op dat moment wel leuk. Maar als ik er achteraf aan terugdenk… Ik dacht dat het nadat de LPF uit de Kamer weg was wel zou veranderen, maar daar zat ik naast. Er ontstaan telkens hypes doordat er nog steeds op de man gespeeld wordt. Het nieuws richt zich de laatste jaren steeds meer op de hypes dan op het debat. Dat heeft ermee te maken dat vroeger in kabinetten alles al dicht was getimmerd, en dat de oppositie in de Tweede Kamer eigenlijk niets kon doen. De debatten waren gewoon minder interessant doordat er geen spanning was. Dat is nu in het huidige minderheidskabinet wel anders. De debatten zijn nu dus spannender en er zijn meer hypes. Het is tien keer drukker geworden dan voorheen.”
Is het achterna lopen van hypes een vervlakking van de politieke journalistiek?
“Nou, er was wel een periode dat er alleen maar hypes waren. Die hele tijd met de LPF was natuurlijk een belachelijke tijd. We moesten dat wel volgen, want het is natuurlijk gewoon nieuws. Waar ik wel blij mee ben dat de Kamer er nu weer toe doet, en dat heeft te maken met het minderheidskabinet.”
Het is natuurlijk wel zo dat het taalgebruik in de Kamer veranderd is. Vindt u dat het taalgebruik deftiger moet?
“Deftiger is niet het juiste woord. Ik vind persoonlijk dat je mensen niet moet beledigen. Over een minister kun je niet zeggen dat zij knettergek is, zoals Geert Wilders deed bij voormalig minister Vogelaar. Ook het hele ‘Doe eens normaal‘-incident kan natuurlijk echt niet. Hierbij was de reactie van de minister-president niet goed. Dat is schadelijk voor het ambt. Er is natuurlijk net die hele discussie geweest over onfatsoenlijke journalistiek in Den Haag. Dat zal allemaal wel, maar politici mogen het goede voorbeeld ook wel geven.”
Welke eigenschappen zijn belangrijk voor een politiek journalist?
“Dezelfde eigenschappen die je nodig hebt als een ‘gewone’ journalist: je moet een goed ontwikkeld nieuwsgevoel hebben. Wat wel belangrijk is in de parlementaire verslaggeving is het vertellen wat er aan de hand is. En bij politiek geldt dan wel dat je het moet uitleggen. Waarom een bepaalde politieke partij iets doet. Waarom het kabinet nou die beslissing heeft genomen en wat daar de achtergrond van is. Ik heb ook de indruk dat daar nog steeds veel vraag naar is.”
Zijn er ook dingen veranderd voor nieuwe en beginnende journalisten? Hoe was dat in uw tijd?
“In wezen is daar niet veel in veranderd. Ook vroeger kon je niets zonder netwerk. Het was vroeger wel makkelijker om je netwerk tot stand te brengen, simpelweg omdat er veel minder journalisten rondliepen op het Binnenhof. Maar de afstand tussen journalisten en politici was veel groter, nu leg je makkelijker contact met politici. Ook het gunnen van nieuws is niet anders dan vroeger. Je ziet nog altijd dat dat sommige politici standaard naar De Telegraaf gaan. Nu wordt dat wél beter beredeneerd. Waarom ga ik naar dat medium? Er worden tegenwoordig hele strategieën bedacht.”
Hoe belangrijk is Nieuwspoort voor politiek Den Haag?
“Heel belangrijk! Het is en blijft een ontmoetingsplaats voor politici, journalisten en voorlichters. De laatste tijd zien we ook meer mensen uit de pr-wereld in Nieuwspoort. Het is voor veel mensen een huiskamer van gelijkgestemden, zeker voor politici die ver weg wonen en drie dagen per week in Den Haag verblijven. Dan drink je liever in Nieuwspoort nog een pilsje, in plaats van alleen op je hotelkamer. Het is goed voor de contacten en het is ook sociaal.”
Toch is er veel kritiek. Onder andere op de Nieuwspoortcode.
“Ik strijd nu al een tijdje tegen de onzinverhalen over de code. Die code is heel simpel: alles wat je hier hoort mag je publiceren. Maar er zijn twee voorwaarden. De eerste is dat je niet zegt wie je bron is en je doet aan bronbescherming. De tweede is dat je niet de locatie noemt. De verhalen zijn begonnen na het boekje dat Joris Luyendijk geschreven heeft. Zijn insteek was om aan te tonen dat het niet deugt in Nieuwspoort. Dit is echt geen geheim genootschap.”
Het maakt de route naar een publicatie voor de buitenwereld onzichtbaar. Het creëert een ‘ons-kent-ons sfeertje’.
“Nieuwspoort is niet de plek waar je het nieuws haalt. Elders wordt het nieuws gehaald. In Nieuwspoort kun je wel in een informele sfeer wat uitgebreider praten over achtergronden en extra informatie, die handig is voor de duiding. In Nieuwspoort gaat het echt over het verhaal achter het nieuws. Ik heb me wel gestoord aan de commotie die er is ontstaan rondom de Nieuwspoortcode, al was er altijd wel wat gedoe en geheimzinnigheid rondom de code. Maar Luyendijk heeft dat wel versterkt met zijn boekje. Er stond een hoop onzin in.”
Dit interview werd eerder gepubliceerd op het weblog Politieke Zoektocht waarin Yelle Tieleman onderzoekt hoe hij een goed politiek journalist kan worden. Lees ook vooral de sportieve en stimulerende reactie die Joris Luyendijk op dit interview gaf.
