Het Manifest ‘met vertrouwen Linksom’ zorgt voor turbulentie binnen de PvdA. De partij zou een sociale draai naar links moeten maken. Heel goed, geweldig zelfs, want sociaal is per definitie fijn, toch? Iedereen gelijke kansen, dezelfde mate van welvaart en zelfontplooiing als hoogste goed. Het heilige geloof in de maakbare samenleving; idealisten van het eerste uur die ontroeren door hun oprechte naïviteit. Jammer dat het resultaat doet denken aan het broddelwerk van de eerste beste kleuter, die verveeld een weerbarstige homp klei in de hoek slingert. De toenmalige maatschappij-architecten waren bevlogen om een bouwwerk tot in de hemel te construeren en lapten de natuurwetten aan hun laars.
In deze man-made maatschappij krijgt de kwetsbare medemens alle zorg waar hij ‘recht’ op heeft. Verschillen in geloof of ras zijn alleen maar hartstikke leuk en wie zijn wenkbrauwen optrekt is een demon. Mannen en vrouwen hebben een metamorfose ondergaan, verschillen zijn seksistisch en het Y-chromosoom staat niet meer op zijn eigen been. Het beschikbare geld wordt natuurlijk eerlijk verdeeld en Animal Farm is een horrorfilm die gelukkig niet over onze diersoort gaat. Iedereen in de wereld heeft recht op ons geld, Mugabe of die demente bejaarde in Zoetermeer, het kan gelukkig allemaal. De media worden gevormd door kritische en onafhankelijke geesten en missers van het kabinet worden niet onder het tapijt geveegd.
Verrassend genoeg blijken de zeven deugden een fluitje van een cent en morele kaders zijn hopeloos 19e-eeuws. We can do it ourselves, de mens als doorgefokte chihuahua. Wijsheid, rechtvaardigheid, moed, zelfbeheersing en naastenliefde zit bij geen enkele diersoort in het DNA, maar bij ons wél, blazen we hoogmoedig van de toren. Als een leeuw zich beheerst en wegloopt in plaats van het hertje te verschalken dan vermoed je een ernstige herseninfectie. Een eend in een willekeurige sloot die een fellow-eend het stukje brood gunt in plaats van zichzelf heeft waarschijnlijk te veel zware metalen in de bast en noemen we gedegenereerd.
We mogen inmiddels concluderen dat het geen brave new world is geworden. Over de maakbare samenleving en haar falen zijn al veel artikelen geschreven. De globalisering of juist de individualisering zou de oorzaak zijn van haar fiasco, misschien de economische crisis en het kapitalisme in bredere zin?
Als patiënten de grip op hun leven verliezen en disfunctioneren ga je terug naar basale parameters zoals veiligheid en structuur. Je analyseert wat er goed gaat en wat niet. Slapen, eten, huisvesting, dagbesteding en sociale contacten zijn hiervoor concrete vehikels. ‘Ja maar dokter, als ik niet weet waartoe, waarheen en waarom heeft mijn leven geen zin!’
Kierkegaard meets Nietzsche of de ondraaglijke zwaarte van het bestaan. Niet meer dan een bijwerking van onze neocortex en aardig als tijdverdrijf in de orde van een spelletje Rummikub.
‘Ja maar zo reduceer je de mens tot Caveman zonder oog voor zingeving en zelfontplooiing!’
Het interessante is echter dat dit soort pragmatische analyses en interventies wel het meest effectief zijn. Mensen gaan simpelweg beter functioneren als de basis op orde is en in sync met de biologische handleiding. Dat noem ik pas echt sociaal.
We schreeuwen steeds harder dat het nog socialer moet en dat we het gaan fixen met kilo’s begrip en respect. Het contrast tussen wishful thinking en de dagelijkse praktijk wordt echter onoverbrugbaar en we kunnen het ontologisch niet meer bolwerken. Hierdoor ervaren we een chronisch gevoel van leegte en lethargie en staren we verweesd voor ons uit omdat we de knoppen niet meer kunnen bedienen. Verwarring is alleen nog weggelegd voor psychiatrische patiënten die als enige nog het openbare leven weten te ontregelen.
De zorg die op een moreel dieptepunt afstevent, spanningen tussen groepen in de maatschappij en inkomensongelijkheid die zelfs de meest feodale geesten doet verbleken. Allemaal symptomen van onderliggende problematiek die dringend benoemd en geanalyseerd moet worden.
Terug naar het oorspronkelijke DNA van de mensheid, wie weet wordt het dan echt sociaal. Want linksom of rechtsom, de realiteit regeert als enige en zij is altijd correct.
