In Oekraïne circuleert, met instemming van regeringsvertegenwoordigers, een hitlist met duizenden ‘volksvijanden’, die publiekelijk aan de schandpaal worden genageld. Twee van die ‘vijanden van de staat’, die op de lijst figureerden, werden de afgelopen week vermoord.
De sinistere website met daarop, onder de kop ‘Vagevuur’, de namen, adressen, foto’s en telefoonnummers van zo’n 9000 pro-Russische ‘verdachten’ ging vandaag offline nadat critici op social media hun volgers opmerkzaam maakten op het bestaan van de ‘dodenlijst’’
De gelijknamige app, behorend bij de controversiële website die opereert onder de naam Mirotvorets (‘Peacekeeper‘), is nog wel te vinden bij Google Play. De site, die officieel steun krijgt van het ministerie van Binnenlandse Zaken, roept burgers op om mensen aan te geven, die zij verdenken van ‘staatsondermijnende activiteiten’, van ‘terroristen tot separatisten en voorstanders van federalisering’. De site lijkt nationalistische Oekraïners een alibi te geven om over te gaan tot eigenrichting.
De lange lijst van ‘vijanden van de staat’ – journalisten, activisten, politici, rebellen in Oost-Oekraïne, zelfs een bloggende vrouw in Duitsland – wordt dagelijks aangevuld door mensen die ofwel anoniem anderen aangeven, of dit doen onder pseudoniem.
Hoewel de nationalistische regering in Kiev, die politiek, fiancieel en militair wordt gesteund door Brussel en Washington, zegt te streven naar de invoering van een democratische rechtsstaat naar Europees model, wordt met de privacy van de opgevoerde ‘verdachten’ op geen enkele manier rekening gehouden. De site is een poging om niet alleen gewapende rebellen, maar in het algemeen burgers met onwelgevallige politieke opvattingen én hun naaste omgeving te intimideren. Op de foto’s, die in veel gevallen van sociale media sites zijn geplukt, komen naast de als ‘verdacht’ aangemerkte personen ook verwanten en niet zelden kinderen herkenbaar in beeld.
De bekende regeringskritische journalist Oles Boezina en de pro-Russische oud-parlementariër Oleh Kalasjnikov werden de afgelopen week vermoord, nog geen 48 uur nadat hun namen en adressen op de gewraakte site openbaar waren gemaakt. Beide mannen werden bij hun respectievelijke woningen doodgeschoten.
De moorden werden vrijdag opgeëist door een organisatie die zich het ‘Oekraïense Opstandelingenleger (OePA)’ noemt en dat dezelfde naam draagt als het rebellenleger van het nationale Oekraïense icoon Stepan Bandera. Dit opstandelingenleger streed rond de Tweede Wereldoorlog voor een onafhankelijk en ‘etnisch zuiver’ Oekraïne. Leden van die historische tak van OePA – die volgens een onlangs aangenomen wet officieel moeten worden beschouwd als ‘nationale helden’ – begingen op grote schaal oorlogsmisdaden: zo roeiden zij meer dan honderdduizend Polen, Joden en communistische partizanen uit.
Of de moordclaim authentiek is, of de eigentijdse OePa werkelijk bestaat en of de informant met het synoniem ‘404’ lid is van deze tot nog toe onbekende terreurgroep, is onduidelijk.
Informant 404 werd via het twitter-acount van Mirotvorets, dat nog steeds actief is, omstandig geprezen als ‘agent 404’, na de moord, afgelopen woensdag, op Oleh Kalasjnikov. ‘Wegens deze succesvol uitgevoerde opdracht krijgt agent 404 hierbij promotie en een waardevol geschenk’, heette het. Na de moordaanslag op Oles Boezina, donderdag op klaarlichte dag, volgde opnieuw een tweet vol lof, waarin agent 404 een ‘welverdiende vakantie’ werd gegund.
De verwijzing naar een ‘geschenk’ refereert aan een eerdere, omstreden post van de parlementariër en adviseur van de minister van Binnenlandse Zaken, Anton Gerasjtsjenko, waarin deze de oprichting van de klik-site bekend maakt als een ‘cadeautje voor Kerst ofwel: iedere hond krijgt wat hij verdient.’
Gerasjtsjenko riep de Oekraïense burgers op om actief bij te dragen aan het aanvullen van de website. Inmiddels zijn duizenden namen in de database verzameld. ‘De verdediging van de soevereiniteit en de territoriale integriteit van de Oekraïense staat zijn de plicht van iedere burger,’ schreef Gerasjtsjenko ter rechtvaardiging. ‘Iedereen die een naam rapporteert, doet het juiste.’
Gerasjtsjenko’s chef is Arsen Avakov, de minister van Binnenlandse Zaken, die berucht is wegens zijn agressieve postings op Facebook, waarin hij regelmatig schuttingtaal gebruikt, vooral als Vladimir Poetin ter sprake komt. Diezelfde Avakov ging ooit in een tv-uitzending de nu vermoorde afgevaardigde Kalasjnikov te lijf en smeet ondermeer het spreekgestoelte in diens richting.
Minister Avakov en zijn adjudant Gerasjtsjenko zijn ook omstreden omdat zij actief het beruchte neo-nazi bataljon Azov steunen, dat door internationale mensenrechtenorganisaties is aangeklaagd wegens oorlogsmisdaden. Avakov benoemde ondermeer de plaatsvervangend commandant van Azov, Vadim Trojan, tot hoofd van de politie van de regio Kiev.
De EU en Washington hebben nog niet gereageerd op het bestaan van de website en de officiële lof van Gerasjtsjenko’s Mirotvorets voor de moordenaars van Kalasjnikov en Boezina. Wel uitten woordvoerders van de OVSE, de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa, en van de Verenigde Naties hun zorg over de escalerende situatie in Oekraïne.
De Russische president Poetin verwees eerder deze week in zijn jaarlijkse vraag-en-antwoord sessie met Russische burgers naar het grote aantal recente moorden op pro-Russische politici en journalisten in Oekraïne – waar ook die op Kalasjnikov en Boezina toe behoren.
Poetin hekelde de Oekraïense autoriteiten, die niets zouden doen om de moorden op te lossen. Volgens Moskou zijn in Kiev ‘fascisten en anti-Russische nationalisten’ aan de macht.
