Best nog wel kort geleden: cartoonisten werden in Parijs afgeslacht voor een paar tekeningetjes, de hele wereld was toen solidair met de slachtoffers want ‘dit mag nooit meer gebeuren! #jesuischarlie!’.
Totdat een Charlie Hebdo-tekenaar voor een Algerijnse krant een spotprent maakte over verdronken bootvluchtelingen. ‘Vrijheid van expressie en meningsuiting is een groot goed maar bootvluchtelingen kwetsen, dat mág natuurlijk niet!’, aldus de collectieve morele verontwaardiging op de social media.
Want die moslims, die moeten niet zo zeuren, want vrijheid van meningsuiting is dat wat van Europa het verlichte Europa maakt en dat is een groot goed. Maar satire over bootvluchtelingen? ‘SCHANDE! SMAKELOOS! OPHEF! ONGEPAST! VOORBIJ ALLE GRENZEN! VERBIEDEN! AANKLAGEN!’
Sorry moslims, alle moslims die denken van kritiek te mogen worden uitgezonderd uit respect voor de religie hebben het mis: het zijn nu de bootvluchtelingen waarover niets meer mag worden gezegd. Uit respect voor hun vreselijke lot. Ere wie ere toekomt.
Ook de menselijke moraal is onderhevig aan de waan van de dag.
Ik zag zelfs al mensen comments plaatsen met “wanneer is de volgende aanslag?”. Alsof de vorige aanslag op cartoonisten alweer 200 jaar geleden is en er heel veel is veranderd in de tussentijd.
Het is elke keer weer weerzinwekkend om te constateren hoe ‘vrijheid van meningsuiting’ massaal niet wordt begrepen en hoe collectieve morele verontwaardiging meer en meer een wapen van de haat en rancune lijkt te worden. Een massavernietiginswapen in handen van een massa die niet door heeft dat ze ook zichzelf zal vernietigen.
De cartoon in kwestie is juíst bedoeld om het gebrek aan menslievendheid en het gebrek aan empathie ten aanzien van bootvluchtelingen te hekelen. Die cartoon bespot niet de omgekomen vluchtelingen, die cartoon bespot het gemak waarmee Europeanen daar aan voorbij gaan.
De cartoonist zegt: ‘Ach, het zijn voor jullie toch maar stereotiepe negers, is het niet? Voor jullie is het niet meer dan een of andere wilde, maar dan onder water. Onder water is even ver van jullie bed als Afrika zelf.’
De cartoonist noemt het niet voor niets ‘familiereunie’: complete gezinnen moeten vluchten, complete gezinnen moeten daarvoor omkomen, maar we willen het beslist geen ‘drama’ noemen. Liever geven we het een passende absurde term. ‘Familiereunie’ bijvoorbeeld. Alsof ze er zelf voor hebben gekozen ook te verdrinken, net als hun gezinsleden. Zodat het onze verantwoordlijkheid niet meer is. Hadden ze maar niet moeten vluchten!
Dit is nou satire. Dit is exact wat een cartoon hoort te zijn: een messcherpe observatie die vilein door je ziel snijdt dankzij een absurde uitvergroting. Een karikatuur van de werkelijkheid die veel meer uitdrukt over die werkelijkheid dan woorden ooit kunnen uitdrukken.
Dode stereotiepenegers op de bodem van de zee als een familiereunie: dit is de spiegel voor alle rijke Europeanen. ‘Kijk maar goed naar je spiegelbeeld. Want de enige die hier echt kwetst, veel meer dan ik ooit zou kunnen, dat ben jij zelf’, wil de cartoonist zeggen.
Een duidelijkere boodschap kun je eigenlijk niet geven. En elke vorm van subtiliteit of nuance in zo’n cartoon zou het onmiddelijk krachteloos maken.
Maar helaas:
‘Het zijn karikaturen van negers! Dus dan moet dat wel discriminatie zijn! En bewust spotten met omgekomen bootvluchtelingen! Kwetsen om het kwetsen! Dat moet wel demoniserend zijn bedoeld! Pure haat tegen zwarten!’
‘SNEL! LATEN WE ZO MASSAAL MOGELIJK KWAAD WORDEN! LATEN WE ONS ZO MASSAAL MOGELIJK VERZETTEN TEGEN DE VRIJHEID VAN MENINGSUITING! DIT IS KWETSEND! MISSCHIEN WORDT HET TIJD VOOR EEN NIEUWE AANSLAG OP TEKENAARS? WANT ALLES MAG MAAR DIT NIET WANT DIT IS TE KWETSEND! EN WIE KWETST VERDIENT DE DOODSTRAF DAT IS TENMINSTE BESCHAVING EN RESPECTVOL!’
Je kunt je inmiddels afvragen: is het domheid die de collectieve haat voedt? Of is het gewoon het orgastische genoegen van haat, die heerlijke catharsis van de rancune, die domheid zo verslavend maakt?
