Na de pro-formazitting tegen Tarik Z. kwam Jeroen Pauw in zijn talkshow gisteravond met een brief die Z. stuurde vlak na de aanslag op Charlie Hebdo. De brief viel weg in de stroom van verwarde reacties, maar kwam onlangs toch weer onder de aandacht van de redactie. Pauw noemde de inhoud ‘niet heel samenhangend’. Maar voor een goed beeld van de brief, moeten we deze eigenlijk in z’n geheel lezen, zegt onderzoeker Peter Burger.
Burger doet onderzoek naar onder meer complottheorieën en de rol van de media hierin, aan de Leiden Universiteit. Hij noemt het ‘opvallend’ dat de brief van Tarik vlak na de Hebdo-aanslag binnenkwam: “Zelf deed ik onderzoek naar de reacties op de Facebookpagina van de NOS. Die ontplofte op 7 en 8 januari. Wat je ziet is dat dit altijd gebeurt na een grote gebeurtenis of bijvoorbeeld de oorlog in Gaza. Daarbij worden de complot-ideeën die veel mensen hebben, zoals: ‘de media liegen ons voor, ze spelen onder één hoedje met de machthebbers’, False Flag-operations en hoaxes, opeens zichtbaar. Maar degenen die dit denken zijn niet per se gestoord”.
Ook Tarik Z. is op basis van de alinea die Pauw voorlas, niet direct gestoord te noemen. Burger: “Die ene alinea is qua inhoud niet bizar. Het is jammer dat dit het enige is wat we te horen krijgen uit de brief. Stel dat hij in een volgende regel stelt: ‘De CIA plaatste een zendertje in mijn hoofd’, dan zou hij zichzelf weer onderuithalen. Wat hij in dit stuk tekst betoogt, is een soort van gepopulariseerd idee over de media wat je veel terugzag rond 7 en 8 januari, na Charlie Hebdo.”
“Tarik haalt in de voorgelezen tekst dingen aan die niet helemaal stroken met de communicatietheorie. Hij zegt bijvoorbeeld dat de tv een dominerend medium is, nou dat mochten ze willen bij de televisie tegenwoordig. Hij doelt verder op de zogenaamde injectienaaldtheorie: het idee dat de media in staat zijn ideeën te injecteren bij hun publiek, en dat dit publiek weerloos is. Terwijl wat we nu zien eigenlijk het omgekeerde is: mensen zoeken zelf naar waarheden, doen hun eigen onderzoek. Op de site van de NOS wemelt het van de mensen die de berichtgeving wantrouwen”, aldus de onderzoeker.
Zo stelt Tarik Z. in zijn brief onder meer dat de media ‘het denken en de wensen van de massa naar behoefte willen manipuleren’. Burger daarover: “Ik denk dat zelfs Noord-Korea dat niet lukt!”. Toch benadrukt de onderzoeker dat conspiracy-volgers niet per definitie gekkies zijn. “De ideeën van Tarik zijn niet één op één te koppelen aan psychopathologie. Iemand in een psychose kan wellicht denken dat hij bestuurd wordt door buitenaardse wezens, maar dat wil niet zeggen dat iedereen die in buitenaardse wezens gelooft in een psychose zit.”
“Mensen zoeken naar media die het beeld bevestigen van hoe zij zelf verwachten dat de wereld in elkaar zit: het ontkennen van nieuws, de falsificatie er van. Dat zagen we ook gebeuren na Hebdo. Op die dag zijn misschien bij Tarik de stoppen doorgeslagen. Om dat zeker te weten, zouden we moeten kijken of hij ook vóór de aanslag al brieven stuurde naar redacties.” De relatie tussen media en complottheorieën is volgens onderzoeker Peter Burger bijna ‘een sjabloon’ geworden: wanneer iets groots gebeurt, moet er direct bewijs komen dat het in scène is gezet. En de media werken volgens de complotdenkers aan die enscenering mee.
