“Je hebt zojuist je standpunt onderbouwd. De hoop is nu dat de ander hetzelfde doet. In plaats daarvan volgt er een stilte en daarna de ultieme dooddoener. ‘Nou ja, dat kun je nu wel vinden, maar iedereen heeft zijn eigen waarheid’.” Net een natte dweil in je gezicht, vindt Sebastien Valkenberg, de auteur van Op denkles. In zijn boek leert hij hoe je te wapenen tegen zulke dooddoeners.
Zeker in de huidige tijd, waarbij de ene #ophef nog niet vertrokken is als de volgende alweer de kop opsteekt, kom je nogal eens in een discussie terecht. Valkenberg beschrijft dat je in een discussie twee dingen kunt doen: je kunt zelf sterke argumenten inbrengen en hopen dat de ander dat ook doet, of je kunt de argumenten van je tegenstander lamleggen. En daar komen de dooddoeners om de hoek kijken.
In elk hoofdstuk van zijn boek introduceert Valkenberg zo’n verpestende oneliner, legt hem uit en fileert hem vervolgens uitgebreid. De eerste oneliner bijvoorbeeld, ‘Iedereen heeft zijn eigen waarheid’ en de academischere versie ‘Dat is ook maar een theorie’. Interessante gedachte. Als de waarheid niet bestaat, vraagt Valkenberg zich af, waarom was men dan unaniem geschokt toen Diederik Stapel de kluit belazerde met zijn vervalste onderzoeken? De waarheid bestaat niet, dus wat is dan de leugen?
Op deze manier schopt hij diverse andere oneliners van hun voetstuk. “Je kunt niet alles verklaren”, “Er moet meer zijn tussen hemel en aarde” en “Jij bent ook niet tolerant” worden opgevoerd en ontleed. Ook introduceert hij het fenomeen “tijdgeestdenken”. Kort samengevat betekent dit dat iemand een uitspraak doet over de huidige generatie die gebaseerd lijkt op uitgebreid onderzoek, maar dat meestal niet is. Hij lijkt er alleen slim en belezen door. En zo is het met alle oneliners die Valkenberg aanvoert. Degene die ze uitspreekt, lijkt er vaak intelligent, bedachtzaam en soms openminded door. Maar wie de weerleggingen van Valkenberg leest, kan er van nu af aan iets tegenin brengen.
Het is niet ondenkbaar dat je bij het lezen van Op denkles één of meerdere oneliners tegenkomt die je er zelf weleens uitgeflapt hebt. Is dat heel erg? Nee, het is geen wereldramp. Voor Valkenberg valt het stokken van een discussie door een goedgeplaatste dooddoener in de categorie “klein leed”, maar heeft het wel grote gevolgen. Wat zou er gebeuren als er in het politieke debat gegooid werd met “ieder heeft zijn eigen waarheid?” De Tweede Kamer zou leeg blijven.
Op denkles is geen boek dat je erbij moet pakken als je zin hebt in hersenloos vermaak. Allerlei filosofische en (cultuur)historische theorieën passeren de revue bij het behandelen van de dooddoeners. Dit vereist geen uitgebreide voorkennis, Valkenberg legt alles goed uit. Maar het is wel een boek waar je je hoofd bij moet houden en daar moet je maar net zin in hebben.
Wie zich regelmatig in een debat of discussie mengt, doet er goed aan dit boek te lezen. Het biedt je een uitgebreide gereedschapskist in het ontmaskeren van slordig denkwerk en na het lezen voel je je echt slimmer. Al is dat ook maar een theorie.
