Op Nederland 1 (donderdag, 22.15 uur) draait momenteel het nieuwe VPRO-programma Het Snelle Geld. Bedacht en gepresenteerd door Jort Kelder. In het kader van de Week van het Kapitalisme sprak DeJaap uitgebreid met de voormalig hoofdredacteur van Quote in een café in de Amsterdamse grachtengordel. Over kapitalisme, Dirk Scheringa, het snelle geld en mooie pakjes en geurtjes.
Tik op Google ‘snel geld’ in en het gaat alleen maar over geld lenen. Is dat nou het moderne kapitalisme?
“Slim gevonden, goed gedacht. Het is natuurlijk een onderdeel van het kapitalisme, maar het is vrij nieuw. Lenen is van alle tijden, woekeraars zijn dat ook. Maar het idee dat je gewoon kan kopen, zonder dat je daarvoor hoeft te verdienen, dat is nieuw. Lenen en bankieren is natuurlijk van alle tijden, maar dit is wel een gezwelletje binnen het kapitalisme geworden. Met de komst van jongens als Dirk Scheringa is dat overgeslagen naar het volk. Het lenen is behoorlijk uit de klauwen gelopen. Geld werd bijna gratis, ook door de lage rentes. En daar hebben heel wat mensen van geprofiteerd”
Jij riep in 2008 al dat de DSB Bank van Dirk Scheringa niet lekker liep.
“Ik heb dat inderdaad op tv inderdaad geroepen, maar ook op mijn site 925.nl heb ik erover geschreven. Hij was toen nog de gevierde man in Nederland. Hij zou wel even een zakenkabinetje regelen en het land gaan redden, zo goed ging het toen nog met Dirk Scheringa. Ik hoorde toen al in kringen van de rijke en de superrijke mensen dat Scheringa geld nodig had. En dat hij 10 procent rente zou betalen. Dat kan dus niet. Een ondernemer ziet zoiets en weet ‘die is technisch failliet’. Dat is dus ook gebleken.”
De fout ligt dan bij de toezichthouders.
“Natuurlijk hebben de toezichthouders fouten gemaakt. Bovendien lopen ze altijd achter de feiten aan, maar het zijn natuurlijk ook gewoon maar kantoorklerken. De essentie van de fout ligt uiteindelijk toch bij de bankier. Die denkt ‘ik heb 1 miljard eigen vermogen en ik ga voor 100 miljard uitzetten’. Zo ging het bij Lehman Brothers, het was in feite één groot piramidespel.”
In het programma zeg je dat het kapitalisme een spel is geworden waar het gewone volk aan mee ging doen. Leg uit.
“Ja, absoluut. Het mooie is dat gewone mensen, zeg maar Jan Modaal, opeens ook een nieuwe ijskast kochten. ‘Als we het niet kunnen betalen, dan lenen we het toch’, was de mentaliteit. Iedereen koopt een auto van geleend geld, en met huizen is dat natuurlijk al helemaal zo. Vroeger zat je namelijk gewoon bij de socialistische woonvereniging en huurde je een huis.”
In de jaren negentig ging Nederland ook massaal naar de beurs.
“Halverwege de jaren negentig stegen de beurskoersen enorm door de opkomst van de internetbedrijfjes. Jongens van 20 jaar waren op papier tien miljoen waard, en dat werd nogal gevierd. Je had helemaal niet het idee dat er gewerkt werd; werken werd lifestyle. De wereld was maakbaar voor kapitalisten in de jaren 90, omdat er geld beschikbaar was. Na het echec met Wold Online dachten veel mensen die naar de beurs gingen ‘zie je wel, die kapitalisten zijn toch oplichters’. De mensen wilden cashen en wegwezen, het bevestigde het wantrouwen van veel mensen. Het heeft veel particulieren van de beurs gejaagd.”
Nederland zit nu midden in een recessie. Hoe moet het verder met ons land?
“We horen bij de rijkste landen van de wereld en ons bedrijfsleven is nog steeds invloedrijk. Nederland draagt nog steeds een te grote broek en je mag het niet zeggen van de politieke linkerkant, maar onze huidige welvaartsstaat is gewoon niet te onderhouden. We hebben natuurlijk de vergrijzing, maar er is ook weinig vechtlust bij de jonge generatie. Ze zijn zo decadent geworden dat het niet meer nodig is om hard te werken. Groei is en blijft nodig in dit land, dus er zal wat moeten veranderen.”
Wat moet er dan precies veranderen?
“Vooral de mentaliteit. De files beginnen in dit land al om half vier. ‘De mensen willen de file ontlopen’, hoor ik dan. Zo hard werken we dus in dit land. Ik zie dat harde werken in elk geval niet. Als ik langs een bouwput rij staat iedereen lekker een sjekkie te roken. En dat snap ik natuurlijk wel, want het is veel leuker om een peuk te roken met je vrienden dan met een kromme rug in een put te staan. Maar we verliezen het wel van Duitsland en al veel langer van de Aziatische landen. Met als resultaat dat wij dadelijk de welvaarststand in het land niet op peil kunnen houden. Nederland moet ook een alternatief verzinnen voor de dienstenindustrie.”
Hoezo? Nederland is toch juist een land dat het moet hebben van diensten.
“Een diensteneconomie…wat heb je nou aan een diensteneconomie? Je klapt in je handen en je hebt een dienst en vervolgens is het weer weg. Maar je kan niet even Stuttgart wegklappen. De Duitsers mogen dan saai en humorloos zijn, maar die gasten kunnen wel nog wat maken. Zij kunnen nog produceren. Nee, in Nederland hebben we de diensten. Dat werkt ongeveer zo: ik heb een bedrijf van mensen die allemaal om half vier in de file staan. Dan huur je een reclamebureau in om te roepen dat we heel actief zijn en dat komt het allemaal goed. Dat is de dienstensector in Nederland.”
Wat is de kapitalist in jou? Je hebt een dure auto en je bent dol op uiterlijk vertoon.
“Ja, dat klopt, al is het met een knipoog. Het is een vorm van camouflage. Ik ben pakken gaan dragen omdat het van de hoofdredacteur van Quote niet mocht. Ik heb een vriendje die er altijd voor zorgt dat ik de nieuwste pakjes en geurtjes heb. En sinds 1994 heb ik een Cabrio. Er is ook niets mis mee om eens een cocktailtje te drinken; dat is toch prettig? En over het kapitalisme gesproken…het heeft natuurlijk een nare klank. Er is geen goed alternatief voor het kapitalisme. Want kapitalisme leidt normaal gesproken tot meer concurrentie, goedkopere en betere producten voor de klanten.”
Foto: (© Marte)
