Mona Eltahawy is een Egyptisch-Amerikaanse journalist die sinds de jaren ‘90 verslaggeving levert vanuit het Midden-Oosten en Noord Afrika. Verscheidene essays over vrouwenrechten en de MENA-regio van haar hand staan regelmatig in The Guardian en de New York Times. Twee jaar terug leverde haar essay ‘Why do they hate us?’ (‘Waarom haten ze ons?’) verhitte discussies op over de positie van vrouwen in Islamitische landen. Dit essay zorgde ervoor dat Eltahawy Hoofddoek en Maagdenvlies schreef.
Als kind heeft de publiciste geruime tijd in verschillende landen doorgebracht: voor haar achttiende woonde ze in Egypte, Engeland en Saudi-Arabië, ook studeerde ze in Caïro. Haar opvoeding van relatief liberale academische ouders, botsten regelmatig met de werkelijkheid en wetgeving in de conservatieve Islamitische landen. Vanaf jongs af aan werd ze naar eigen zeggen al geïnspireerd door de ongelijkheid die ze aantrof in haar eigen omgeving.
Het boek is een aanklacht tegen de repressieve cultuur en wetten in verscheidene moslimlanden tegen vrouwen. Uitgangspunt: mannen haten vrouwen en gunnen ze geen vrijheden. Het boek begint dan ook met het essay ‘Why do they hate us?’ waar zo veel discussie over ontstond. Elk hoofdstuk heeft een ander thema waarop vrouwen het verliezen ten opzichte van mannen: zo passeren hoofddoeken, besnijdenis, maar ook autorijden en huiselijk geweld de revue.
In het boek proef je de woede van Eltahawy: het is goed te merken hoe ze weigert zich te voegen naar de vaak (in westerse ogen) absurde wetten en regels waar vrouwen zich aan móéten houden als ze niet opgepakt wil worden door bijvoorbeeld de zedenpolitie, een uitvoerende macht die in verschillende landen nog aan de orde van de dag is. Ondanks dat ze zich -terecht- boos maakt om misstanden in deze landen, leidt het soms wel een beetje af van de argumentatielijn die ze neerzet.
Zo begint de schrijfster soms met het uitleggen van een situatie die ze als ‘fout’ typeert, maar duurt het vervolgens drie pagina’s met verdieping en zijsporen voordat ze uitlegt waaróm ze een hoofddoek dragen niet goedkeurt. De redenatie en verhaallijn is soms springerig, wat voor de lezer het lastig bijhouden maakt waar het nou precies over gaat. In het voorbeeld van de hoofddoek geeft ze meerdere goede argumenten, maar doordat ze zo gefragmenteerd worden opgesteld, lijkt het alsof ze alleen wil zeggen: ‘sommige vrouwen kunnen niet vrijwillig kiezen voor een hoofddoek, dus het is raar als jij dat wél doet’, terwijl er door het hoofdstuk heen ook sterke verhalen verteld worden over hoe ‘geen hoofddoek dragen’ gelijkgesteld wordt aan een onrein ‘snoepje zonder papiertje’ en interpretaties van de Koran waar vanuit gesteld wordt dat Mohammed nooit gezegd zou hebben dat de vrouw gesluierd zou moeten zijn.
De veelzijdigheid is wat het boek sterk maakt: naast eigen ervaringen en Koraninterpretaties haalt Eltahawy ook nieuwsberichten, onderzoeken en verhalen van activistes en ‘normale’ Islamitische vrouwen aan. Ook vallen haar eigen anekdotes over hoe ze worstelde met het afdoen van haar eigen hoofddoek vaak mooi binnen de context van de thematiek die ze aansnijdt. Ondanks de slordige opbouw komt het over als een betrouwbaar boek bomvol informatie over het Midden-Oosten.
In het eerste hoofdstuk schrijft Eltahawy dat ze hoopt dat het boek niet gekaapt wordt door extreem-rechtse en xenofobe partijen. Ze is zelf Islamitisch, en gelooft dat de problematiek niet zozeer in het geloof, maar meer in de mensen die het geloof interpreteren zitten. Het is een verademing om kritiek op het Midden-Oosten te lezen waarin niet elke man in djellaba en potentiële terrorist is. Eltahawy slaagt er, ondanks de argumentatiestructuur, in om een geloofwaardig, compleet en kritisch boek neer te zetten over vrouwenrechten in het Midden-Oosten.
Hoofddoek en Maagdenvlies: waarom het Midden-Oosten een seksuele revolutie nodig heeft, Mona Eltahawy
Uitgeverij de Bezige Bij, Aantal pagina’s: 208, Prijs: 17,90
