Ruim een derde van de specialisten zou willen dat ze mensen ‘die het er door hun ongezonde leefstijl zelf naar hebben gemaakt’ behandelingen mogen weigeren, schrijft dagblad Trouw . Dat is nogal wat, want dat zou betekenen dat genetische pech, een ziekmakende omgeving, weinig geld en een lage opleiding – factoren die sterk samenhangen met een ongezonde leefstijl – óók allemaal een kwestie zijn van eigen schuld. Is dat de manier waarop specialisten tegen ziekte en gezondheid aankijken? Daar zijn we dan mooi klaar mee.
We weten al langer dat een belangrijk deel van de zorgprofessionals (zoals huisartsen en medisch specialisten) het gelijkheids- en solidariteitsprincipe in de zorg wil loslaten. Zo vindt ruim de helft van de artsen dat mensen die een ‘aantoonbaar ongezond leven leiden’ een hogere zorgpremie zouden moeten betalen, aldus een enquête van het blad Arts en Auto (PDF).
Verslavingen aan middelen als tabak en alcohol worden niet gezien als ziekten die behandeld moeten worden, maar als ‘leefstijlproblemen’. Hetzelfde geldt voor structureel te veel eten – voor te weinig kennelijk niet. Opvallend, toch? Wie zich dood hongert krijgt wel medische hulp (want ziek), maar wie zich dood eet, zou dat aan zichzelf te wijten hebben (want eigen keuze). Ik ben reuze benieuwd naar de achterliggende ethische afwegingen.
Intussen is gisteren de campagne ‘Niemand verdient longkanker’ begonnen. Het minidialoogje ‘Ik heb kanker – Wat verschrikkelijk! Ik heb longkanker – Heb je gerookt?’ moet ons ervan bewust maken dat we mensen met longkanker stigmatiseren, omdat de ziekte vaak als ‘eigen schuld, dikke bult’ wordt gezien. Marcel Canoy, voorzitter van Longkanker Nederland schrijft: “Als er al een vingertje uitgestoken moet worden, dan toch primair naar de overheid, die jaarlijks een slordige 2,5 miljard euro aan tabaksaccijnzen afvangt en maar moeilijk afscheid lijkt te kunnen nemen van deze schonkige melkkoe.”
Wat veel mensen zich bovendien niet realiseren, is dat wel of niet ziek worden veel te maken heeft met pech. Zo krijgen de meeste rokers geen longkanker, en andersom heeft ongeveer een kwart van de mensen met longkanker nooit gerookt.
De meeste mensen met een ‘ongezonde leefstijl’ worden gewoon oud. Natuurlijk met ziekten en gebreken, maar hebt u ooit een oud mens gezien dat helemaal niets mankeerde?
Wat wél een probleem is, is dat de levensverwachting zo ongelijk over mensen is verdeeld. “Met geld kun je nog steeds gezondheid kopen”, zegt de Rotterdamse hoogleraar maatschappelijke gezondheidszorg Johan Mackenbach.
Hoogopgeleide, welgestelde Nederlanders leven 6 tot 7 jaar langer dan arme, laagopgeleide. Ze leven ook nog eens 15 tot 20 jaar langer in goede gezondheid. Wie aan de verkeerde kant van de streep staat, moet dat met een behoorlijk radicale vorm van maatschappelijke uitsluiting bekopen: een eerdere dood. Het zou daarom beter zijn als artsen (en politici) zich eens druk gingen maken over een goede volksgezondheid, in plaats van over een individuele ‘ongezonde leefstijl’.
