Het is een heel natuurlijke reactie om, zoals de afgelopen maanden veel gebeurd is, de verkiezingen van dit jaar te vergelijken met die van vier jaar geleden. Hadden de Democraten toen, net als de Republikeinen dit jaar, niet ook een lange en heftige strijd om de nominatie? En kan Obama mensen op dezelfde manier inspireren als in 2008? De vergelijking met de laatste verkiezingen gaat echter nauwelijks op. Wie wil weten wat hij van de komende maanden kan verwachten, doet er verstandig aan om te kijken naar de herverkiezing van president George W. Bush in 2004. Het lijkt er op dat Team Obama voldoende lessen heeft getrokken uit die campagne.
Vergelijking
De herhaaldelijke vergelijkingen met de campagne van vier jaar geleden, gaan op twee grote vlakken volledig mank. Ten eerste wijzen veel mensen op de overeenkomsten tussen de Democratische voorverkiezingen van 2008 en de Republikeinse strijd van dit jaar, om te stellen dat een heftige strijd om de nominatie geen probleem hoeft te zijn. De bijna-oorlog tussen Hillary Clinton en Barack Obama maakte die laatste immers alleen maar sterker voor de general elections. Het grote verschil is echter dat Democraten moeite hadden om tussen twee bijzonder populaire en geschikte kandidaten te kiezen, terwijl de Republikeinen dit jaar langdurig bezig zijn geweest om een beter alternatief te vinden voor Mitt Romney. Obama kwam als winnaar naar voren uit een strijd tussen twee grootmachten, terwijl Romney eerder getypeerd kan worden als de ‘kampioen van de armoede’. Figuurlijk dan, want met werkelijke armoede heeft hij weinig.
Het tweede grote verschil draait om de perceptie van president Obama. In 2008 was hij nog in grote mate onbekend en had hij de controle over zijn eigen imago. In zijn twee boeken Dreams from My Father en The Audacity of Hope had Obama een heel secuur uitgedacht beeld van zichzelf gecreëerd van een man gedreven door passie, overtuiging en een bijzondere opvoeding. De kiezers moesten het daar mee doen. Er was weinig informatie die hem in een ander licht kon plaatsen. De unieke historische omstandigheden – de eerste Afro-Amerikaanse kanshebber, de enorme afkeer van president Bush, een verpest politiek klimaat en de economische crisis – deden de rest en een symbool van hoop was ontstaan. Inmiddels kennen de Amerikanen hun president beter en zullen ze hem beoordelen op vier jaar presidentschap, op zijn positieve resultaten en teleurstellingen. De boodschap van hope and change is verdwenen en de campagne van president Obama zal daarom wezenlijk anders zijn dan vier jaar geleden.
Een veel sterkere vergelijking is die met 2004. Ook toen nam een impopulaire zittende president deel aan de verkiezingen – de approval ratings van president Obama liggen rond de 48 procent terwijl Bush op dit moment in zijn eerste termijn tegen 49 procent aankeek – ook toen waren de economische omstandigheden slecht en ook toen was de uitdager een capabel politicus die niet heel veel enthousiasme bij zich achterban wist te inspireren: John Kerry. De tactiek die Bush en zijn team gebruikten om hem te verslaan, vertoont dan ook veel overeenkomsten met de eerste klappen die Obama aan Mitt Romney heeft uitgedeeld.
Imago
John Kerry was een held uit de Vietnam-oorlog die onderscheidden was met onder meer een Silver Star en maar liefst drie Purple Hearts. Ook was hij één van de leidende woordvoerders op buitenlands beleid in de Senaat. Tijdens de verkiezingen van 2004 speelden de oorlogen in Afghanistan en Iraq, en natuurlijk de bredere War on Terror naar aanleiding van 9/11, een grote rol. In tegenstelling tot zijn tegenstander had president Bush nauwelijks buitenlandse of militaire ervaring voor hij president werd; hij had de Vietnam-oorlog ontlopen via de Air National Guard in Texas. Het imago van zijn tegenstander was gezien de omstandigheden dus een probleem voor Bush. In plaats van het debat te verleggen, besloten hij en zijn strategen echter de koe bij de horens te vatten en het verleden van Kerry in twijfel te trekken. Een (officiëel onafhankelijke) organisatie genaamd Swift Boat Veterans for Truth weersprak het oorlogsverleden van Kerry publiekelijk, en de Republikeinen deden er alles aan om twijfel te zaaien rond het heldendom en de ervaring van de Democraat. Dat deel van zijn imago dat hem had moeten helpen werd zo wankel, dat het een blok aan zijn been werd en mede Kerry deed verliezen.
Voor Mitt Romney was het belangrijkste onderdeel van zijn imago voor hij aan deze verkiezingen begon, dat hij over uitgebreide en succesvolle ervaring kan buigen in het bedrijfsleven. Dat zou precies zijn wat Amerika nodig heeft in deze economische crisis. Hoewel Obama constant probeert om aandacht te vragen voor zijn internationale prestaties, weet hij dat hij het debat voor november niet kan verleggen van de economie naar geopolitiek. Daarom heeft hij een antwoord nodig op het zakelijke imago van Romney en dat lijkt nadrukkelijk te liggen in de strategie van Bush: hij trekt het imago van Romney in twijfel door hem af te schilderen als iemand die zijn extreme rijkdom heeft vergaard over de rug van hardwerkende middle class Amerikanen. Zijn ervaring in het bedrijfsleven zou Romney niet helpen als president, maar er juist voor zorgen dat hij geen gevoel heeft voor de problemen van echte Amerikanen. Een aanval uit het boekje van president Bush en zijn belangrijkste strateeg, Karl Rove.
Twijfelaar
Het tweede deel van de strategie die door Karl Rove bedacht zou kunnen zijn, is het benadrukken van Romneys imago als twijfelaar, als flip-flopper. Het eerste onderstaande campagnespotje brengt die strategie perfect in beeld. Als John Kerry twijfelt over alles, kan je hem dan vertrouwen als leider wanneer het er echt op aan komt, wanneer Amerika constant bedreigd wordt door terroristen? Ook het tweede onderstaande spotje, formeel niet uit het kamp van president Bush maar duidelijk met dezelfde boodschap, brengt dat sentiment goed in beeld.
Dit jaar doet Obama exact hetzelfde om Mitt Romney in diskrediet te brengen. Ook hij zou een flip-flopper zijn die gaat twijfelen als het er op aankomt om beslissingen te nemen, ook hij zou zijn oren te veel laten hangen naar politiek opportunisme zonder een betrouwbare Commander in Chief te zijn die zijn rug recht houdt. Al tijden geleden lanceerde de Democratische Partij de website MittvMitt.com waarop het onderstaande spotje de gekozen strategie goed in beeld brengt. In tijden van politieke en economische crisis, zou je Mitt Romney niet kunnen vertrouwen.
In 2000 versloeg George W. Bush met de kleinst mogelijke marge zijn tegenstander Al Gore dankzij Florida, zonder nationaal de meeste stemmen te pakken. In 2004 was hij weinig populair, maar versloeg hij oorlogsheld John Kerry. Eén van zijn grootste prestaties is dat Bush Jr. er in is geslaagd om maar liefst twee termijnen als president te volmaken, ondanks historisch slechte waarderingen die hij als president kreeg. Een groot onderdeel daarvan was Karl Rove die zich de meester toonde van campagnestrategieën die nodig waren om alle tegenstanders te verslaan. Het lijkt erop dat de belangrijkste adviseurs van president Obama – David Plouffe, David Axelrod en Jim Messina – die strategiën goed hebben bestudeerd. Wie wil weten wat hij van de komende maanden kan verwachten, doet er verstandig aan om datzelfde te doen. Ook in de Amerikaanse politiek herhaalt de geschiedenis zich.
Adriaan Andringa is hoofdredacteur van de WarRoom.
