Vorige week pleegde het regime in Syrië ondenkbare misdaden tegen haar bevolking. Bij wat het ‘Houla Massacre’ wordt genoemd kwamen 108 burgers om het leven, waarvan 49 kinderen. Berichten over het bloedbad verspreidden zich snel via sociale media en de afschuw was groot. Journalisten die via sociale netwerken verslag doen en nieuws doorgeven, doen dat op een hele andere manier op dan journalisten op televisie. Journalistiek via Twitter kenmerkt zich door betrokkenheid en laat het proces van het nieuws zien, terwijl journalistiek via conventionele media een afstandelijk eindproduct brengt.
In een recente studie gepubliceerd in Journal of Communication [abstract] analyseren Zizi Papacharissi en Maria de Fatima Oliveira tweets onder #Egypt. Ze vroegen zich af welke nieuwswaarden daaruit blijken en welke vorm verslaggeving had. Hun resultaten laten zien dat de nieuwswaarden achter de Twitter-berichtgeving overeenkomen met die van traditionele media, zoals grote gebeurtenissen dichtbij huis, een focus op helderheid en accuraatheid en een voorkeur voor personificatie. Naast deze conventionele waarden onderscheiden de auteurs nieuwe waarden.
Twitter kent ten eerste een onmiddellijkheid: er zijn constante updates waardoor het verhaal zich voor de ogen van het publiek ontvouwt. De tweede nieuwe nieuwswaarde noemen de onderzoekers crowdsourced elites: het publiek volgt een bepaalde elite, die niet – zoals conventioneel – alleen bestaat uit erkende nieuwsorganisaties, maar ook uit prominente burgers, bloggers en activisten. Deze nieuwe elite is vaak emotioneler in hun updates dan de oude elite, die ook op Twitter een feitelijke toon wil behouden. Ten derde is er solidariteit. Solidaire tweets en nieuwstweets zijn niet los van elkaar te zien en tweets waarin nieuws gedeeld werd, waren ook voorzien van steunbetuigingen.
Op basis hiervan concluderen de auteurs dat nieuws op Twitter affectief nieuws is: “Tweets blended emotion with opinion, and drama with fact, reflecting deeply subjective accounts and interpretations of events, as they unfolded” (p. 277 ). Emotie druist in tegen de conventionele journalistieke waarde van objectiviteit. Het effect van al die emoties is echter essentieel geweest voor de Egyptische strijd.
Product versus proces
De onmiddellijkheid van Twitter dwingt journalisten dus anders verslag te doen dan in conventionele media en daarbij is het onmogelijk om afstandelijk te blijven. Tot eenzelfde conclusie komt de Amerikaanse media-socioloog Zeynep Tufekci. Ze stelt in een blogpost dat Twitter de kijker verbindt met het nieuws, terwijl televisienieuws juist voor een kloof tussen de kijker en het gebeurde zorgt.
De nieuwslezer op televisie is expliciet afstandelijk en onbewogen. Hij zit rechtop, gaat emotieloos van hongerkindjes naar de regen van morgen en is op geen enkele wijze persoonlijk betrokken. Het resultaat voor de kijker is dat het nieuws er is om kennis van te nemen. Op Twitter is het anders. Verslaggevers gaan op in het verhaal en laten hun bezorgdheid zien. Bovendien wordt het proces van het nieuws zichtbaar: bronnen worden genoemd en onverbloemd gewogen. Geruchten sijpelen soms door, maar worden openlijk en reflexief ontkracht. Juist bij oorlogen ziet het publiek hierdoor hoe moeilijk het is om het correcte verhaal te achterhalen.
Playstation-mentaliteit
Baudrillard schreef in The Gulf War Did Not Take Place dat de Golfoorlog voor de meeste mensen niet meer was dan wat groene flikkeringen op het televisiescherm. Zijn centrale punt is dat ons televisienieuws dermate gefilterd is dat de link tussen werkelijkheid en representatie gebroken is: de groene flikkeringen doen uiteraard geen recht aan de daadwerkelijke oorlog.
Van soldaten is bekend dat zij de tegenstander eigenlijk helemaal niet willen doden. Hoe directer het contact, hoe moeilijker. Dus met een bajonet vechten leidt tot minder intentie tot doden dan computergestuurd raketten droppen – het idee van een Playstation-oorlog. Televisieverslaggeving als die van de Golfoorlog noemt Tufekci daarom een Playstation-mentaliteit. Volgens haar is Twitter dan de bajonet. Dit weekend zagen we foto’s en video’s uit Houla, ongecensureerd, menselijk en lichamelijk. Het zijn de beelden die we niet willen zien, waardoor we geraakt worden en die ons boos maken.
Hulpeloos
Papacharissi & De Fatima Oliveira en Tufekci signaleren dus eenzelfde verschil tussen de manier waarop sociale media nieuws brengen en de manier waarop conventionele media dat doen. Televisienieuws maakt het ons gemakkelijk de ogen te sluiten voor de consequenties van oorlog en terreur. Twitter laat ons het nieuws meer betrokken beleven. De keerzijde daarvan is echter ook dat ons gevoel van hulpeloosheid groter is. Het conflict in Syrië wordt niet opgelost door een filmpje te retweeten en Assad heeft maling aan solidaire tweets. Veel mensen zullen er de voorkeur aan geven om afstandelijk en machteloos te zijn in plaats van betrokken en machteloos, om nog maar te zwijgen van de mensen die daarom liever meningloos blijven – zelfs na kinderlijkjes.
