Deze maand wordt druk onderhandeld over de totstandkoming van een wapenhandelsverdrag . Het verdrag stelt bindende regels aan de wereldwijde handel in wapens. Door onvoldoende controle is het mogelijk dat kleine en lichte wapens, tanks, helikopters en raketten terechtkomen in de handen van wrede dictators en gewapende groepen. Deze wapens worden gebruikt om mensen te doden, te folteren, te verkrachten, te verdrijven of om demonstraties neer te slaan. Met een effectief wapenhandelsverdrag wordt een serieuze poging gedaan de ongebreidelde handel onder controle te brengen.
In landen waar demonstraties worden onderdrukt en repressieve regimes jongeren die streven naar vrijheid en democratie onder de duim houden, maken niet alleen gebruik van conventionele wapens maar steeds vaker van digitale wapens zoals censuur en aftaptechnologieëen. Deze zogenoemde dual-use goederen of goederen voor tweëerlei gebruik vinden nog altijd hun weg naar landen waar grove mensenrechten schendingen plaatsvinden.
Zo eindigde censuurtechnologie van het Amerikaanse bedrijf Blue Coat in Syrië en in Birma. Dezelfde type digitale wapens werden ook geleverd door Amerikaanse bedrijven als Hewlett-Packard en NetApp, het Ierse bedrijf Cellusys, het Italiaanse AreaSpA en het Britse bedrijf Creativity Software. In Bahrein hielp het Duitse bedrijf Trovicor de Bahreinse overheid met een digitaal aftapcentrum waarmee emails, chat-sessies en sms-berichten onderschept kunnen worden. Het Franse bedrijf Amesys wordt beschuldigd van het in 2007 opzetten van een aftapsysteem voor het inmiddels verdreven Khadafi regime.
En terwijl in het Midden-Oosten opstanden waren uitgebroken, stond een aantal Nederlandse technologie bedrijven op een beurs in Dubai. Group 2000, Digivox en Netscout dat de afluisterdivisie van Fox-It heeft overgenomen, hebben ontkend dat ze internetfilters en censuurtechnologie hebben geleverd aan twijfelachtige regimes. Vorig jaar heeft minister Verhagen, naar aanleiding van mijn vragen, een aantal Nederlandse bedrijven, die betrokken zijn bij de handel in dit soort technologie, aangesproken.
Nederland zet zelf in om de dual-use verordening van de EU uit te breiden waardoor het mogelijk is een vergunningsplicht op te leggen als er aanwijzingen zijn dat dit soort technologie kan worden gebruikt voor mensenrechtenschendingen. Maar Nederland kan het ook al zelf regelen, iets wat nog altijd niet is gedaan. Nog beter is het om de handel in digitale wapens internationaal te reguleren.
Terwijl de inzet van censuurtechnologie in Egypte, Tunesië en Libië bekend is, gebruiken ook Afrikaanse landen, zoals Ethiopië, Soedan en Ivoorkust, dit soort technologie tegen hun eigen bevolking. Dat zal alleen maar toenemen nu internettoegang in Afrika snel groeit. Hoewel specifieke sancties afgekondigd zijn voor Syrië en Iran, is het van groot belang dat deze handel in censuurtechnologie internationaal wordt gereguleerd. Die mogelijkheid is er als landen hun nek durven uit te steken en dual-use goederen, waar dit soort technologie onder valt, binnen de reikwijdte van een wapenhandelsverdrag te stellen.
Nederland heeft als voorzitter van een zelf opgezette internationale coalitie voor internetvrijheid bij uitstek de mogelijkheid om landen achter dit doel te krijgen. Het zijn juist landen in deze coalitie voor internetvrijheid die nog steeds toestaan dat censuurtechnologie wordt geëxporteerd naar dictaturen en regimes die ‘mensenrechten’ niet eens kunnen spellen. De Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk en Duitsland zijn lid van Rosenthal’s internet coalitie. Juist deze internationale coalitie zou zich binnen de VN bij de onderhandelingen voor een wapenhandelsverdrag zich moeten scharen achter de wens om ook de handel in digitale wapens onder controle te brengen.
In december steunde een meerderheid van de Tweede Kamer al een motie van mij waarin de regering wordt opgeroepen dit de inzet te laten zijn van Nederland bij de onderhandelingen voor een wapenhandelsverdrag. Effectieve bescherming van mensenrechten betekent dat je moet voorkomen dat landen schendingen bevorderen en dat de handel in goederen die bijdragen aan repressie onder effectieve internationale controle worden gebracht. Dat je daarbij lef moet tonen is een gegeven maar met niets doen is de uitkomst al bekend.
Arjan El Fassed is Tweede Kamerlid voor GroenLinks en stond in 2002 samen met anderen aan de wieg van een wereldwijde campagne voor een wapenhandelsverdrag.
