Hoe slecht is de intuïtie van ‘de vijf presidenten’ van de Europese Unie (EU)? Luisteren zij weleens naar hun eigen persvoorlichters? Of zijn die voorlichters even ongevoelig voor de buitenwereld als hun bazen? Zondagavond laat kwam het nieuws naar buiten over een rapport van de vijf leiders van de Europese instellingen waarin wordt gepleit voor meer overdracht van soevereiniteit aan Brussel. De reden? De euro.
Voorlopig zou er een “budgettaire raad” moeten komen die de eurolanden ongevraagd gaat adviseren over de nationale begrotingen. Er moeten ook meer afspraken komen die de economieën van de eurolanden versterken. Voorlopig hoeven de Europese verdragen niet gewijzigd te worden om de “budgettaire raad” in te stellen, maar voor verdere maatregelen moet dat wel. Na 2017 zouden er bindende economische normen moeten komen en een Europees bufferfonds voor als er een recessie uitbreekt. Het is nogal een lijstje.
Het patroon is onmiskenbaar: de EU dijt steeds verder uit en wat burgers daarvan vinden maakt niet uit. Vroeger waren burgers zich niet bewust van de toenemende EU-macht en gebeurde dat min of meer achter hun rug om, maar nu burgers zich er wel bewust van zijn is dit patroon niet veranderd.
De verklaring is eenvoudig: de leiders die dit rapport opstellen zijn niet gekozen. De president van de Europese Raad Tusk, ECB-voorzitter Draghi en Eurogroep-voorzitter Dijsselbloem zijn per definitie niet gekozen, Commissievoorzitter Juncker is indirect aangewezen en Europarlementsvoorzitter Schulz is alleen gekozen door Duitse sociaaldemocratische kiezers. Al deze leiders zeggen in het belang van burgers te handelen en willen hun voorstellen ongetwijfeld aan hen uitleggen, maar als het erop aankomt hoeven ze niet te luisteren. Alleen Schulz heeft een (Duitse) achterban.
Als je niet weggestemd kunt worden is steun van burgers van secundair belang. Op de dag dat de Eurogroep vergadert over een mogelijk vertrek van Griekenland uit de eurozone pleiten deze leiders onbeschaamd voor meer EU-macht. Dit valt binnen hun politieke en economische logica, maar een gekozen politicus zou het andersom doen: eerst de crisis met Griekenland oplossen, dat vervolgens als overwinning presenteren en daarna alsnog met vergaande impopulaire voorstellen komen. Wellicht dat burgers die voorstellen dan pikken omdat je net hebt laten zien dat je de crisis kon bezweren.
In Europa worden al deze leiders niet gekozen en missen ze ook de voelsprieten om aan te voelen wat überhaupt haalbaar is. Dat is vooral bij Dijsselbloem opvallend: zijn naam staat op dit rapport terwijl zijn partij in de peilingen wegkwijnt. Als Eurogroepvoorzitter mag hij niet gekozen zijn, bij de huidige peilingen heeft hij geen politieke toekomst meer.
Misschien heeft Dijsselbloem zich daarbij neergelegd en misschien zijn deze voorstellen economisch heel verstandig. Maar zelfs dan is de vraag waarom dit rapport nu uitkomt. Iedereen kan immers weten wat er gebeurt als deze voorstellen niet direct door regeringsleiders worden afgeschoten: de weerstand neemt alleen maar toe en daardoor komen die voorstellen er alsnog niet of maar half.
Burgers zullen zich gaan roeren als meer soevereiniteit wordt overgedragen. Niet alleen in Nederland. Een verdragswijziging gaat jaren duren omdat er eerst langdurige onderhandelingen komen en daarna alle nationale parlementen ermee in moeten stemmen. Europese leiders voelen de druk van burgers misschien niet, maar nationale politici voelen die zeker wel.
Alexander Tsipras doet het ondanks een naderend Grieks faillissement goed in de peilingen, Marine le Pen maakt steeds meer kans op het Franse presidentschap en in Nederland kunnen we ons ongetwijfeld vergapen aan Thierry Baudet die wederom voor een referendum zal pleiten. Het is moeilijk voor te stellen dat die soevereiniteitsoverdracht even gemakkelijk plaatsvindt als voorheen.
